DT News - Poland - Leczenie próchnicy laserem Er:YAG zgodnie z koncepcją terapii minimalnie inwazyjnej

Search Dental Tribune

Leczenie próchnicy laserem Er:YAG zgodnie z koncepcją terapii minimalnie inwazyjnej

Swietłana Kozaczuk i Kinga Grzech-Leśniak

Swietłana Kozaczuk i Kinga Grzech-Leśniak

pon. 21 grudnia 2015

ratować

Współczesne standardy postępowania terapeutycznego w stomatologii zachowawczej zmierzają w kierunku procedur małoinwazyjnych. Obecny stan wiedzy w połączeniu z wciąż rozwijającymi się możliwościami technologicznymi powoduje, że zabiegi z minimalną interwencją są tzw. złotym standardem w rutynowym leczeniu próchnicy.  

Podobne podejście obserwuje się również w innych dziedzinach stomatologii takich, jak: endodoncja, periodontologia, protetyka, chirurgia, a nawet implantologia. Dr Koiral, założyciel Nepalese Academy of CosmeticDentistry oraz South Asian Academy of Aesthetic Dentistry opracował schemat postępowania wg koncepcji minimalnie inwazyjnej stomatologii kosmetycznej MiCD (Minimally Invasive Cosmetic Dentistry).
Założenia ogólne MiCD opierają się na 5 zasadach:
_1: „Im wcześniej, tym lepiej” (the-sooner-the-better) – wczesne rozpoznanie choroby lub ubytku pozwala na zminimalizowanie konieczności inwazyjnego leczenia w przyszłości.
_2: „Całościowe projektowanie uśmiechu” (Smile Design Wheel) –postępowanie uwzględniające sytuację psychologiczną, zdrowotną, czynnościową i estetyczną pacjenta.
_3: „Po pierwsze: nie szkodzić” (do-no-harm) – należy wybierać metody terapeutyczne, które w maksymalnym stopniu oszczędzają zdrowe tkanki zębów.
_4: „Postępowanie i podejście oparte na dowodach” (evidence-based approach) – wybierając materiały i narzędzia, należy opierać się na wynikach badań naukowych.
_5: „Pozostawać w kontakcie” (keep-in-touch) – należy zwracać większą uwagę na regularne wizyty kontrolne, skrupulatnie badać pacjentów wyjaśniając im, dlaczego jest to tak ważne.

Próchnica zębów jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób infekcyjnych, a ciągły postęp wiedzy, rozwój nowych technik leczenia tych zmian już w początkowych stadiach stawiają przed lekarzem nowe zadania i nowe możliwości. Obecnie pacjent również oczekuje od klinicysty podejścia interdyscyplinarnego, innowacyjnego i minimalnie inwazyjnego. Na przestrzeni lat dokonała się istotna zmiana podejścia leczenia z chirurgicznego na tzw. leczenie biologiczne. Zakłada ono eliminację infekcji bakteryjnej (chociażby działaniem ozonu czy lasera) oraz szczelne zaopatrzenie ubytku, opierając się na zasadach adhezji materiałów odtwórczych. Koncepcja ta opiera się również na selektywnym usuwaniu tkanek zmienionych próchnicowo bez zbędnego opracowania zdrowych tkanek otaczających defekt. Zatem koncepcja minimalnie interwencyjnego leczenia stomatologicznego oraz wczesnej diagnostyki koreluje z innowacyjną ideą leczenia z udziałem technik laserowych.

W stomatologii zachowawczej do opracowywania zmienionych próchnicowo twardych tkanek zęba i wymiany wypełnień dentystycznych wykorzystywany jest laser wysokoenergetyczny Er:YAG.2 Eliminuje on wiele niekorzystnych dla pacjenta doznań (wibracje, przegrzewanie tkanek w czasie pracy czy nieprzyjemny dźwięk)3, wprowadzając go w nowy wymiar leczenia. Nie ma nacisku, więc całkowicie niwelujemy nieprzyjemne odczucia pacjenta, a co za tym idzie – skutecznie motywujemy go do dalszej współpracy. Ograniczone są też doznania bólowe. W przypadku lasera Er:YAG impuls trwa bardzo krótko i często nie dochodzi do pobudzania zakończeń nerwowych.
 

W wielu badaniach klinicznych odnotowano ograniczone stosowanie środków znieczulających i wykazano pełną akceptację tej metody terapeutycznej przez pacjentów. Technika laserowego opracowania ubytków pozwala przeprowadzić zabieg bezboleśnie lub przy łagodnym odczuwaniu bólu (NRS – Numerical Rating Scale < 3) dla próchnicy głębokiej w 59,8%, a średniej – w 94,8%.5

Zastosowanie w stomatologii odtwórczej technologii laserowych odnosi się do poniżej przedstawionego schematu działania. Promieniowanie lasera Er:YAG o długości fali 2 940 nm jest najlepiej pochłaniane przez wodę oraz hydroksyapatyt. Zasada jego działania opiera się na „odparowywaniu” tkanki za pomocą krótkich impulsów światła o dużej mocy (fotoablacja). Jest to proces o charakterze nietermicznym. Kluczowe znaczenie mają cząsteczki wody, wbudowane w krystaliczną strukturę zmineralizowanych tkanek zęba. Woda pod wpływem dostarczonej energii zamienia się w parę, zaś ciśnienie wewnątrz mineralnej struktury zęba gwałtownie rośnie, co prowadzi do mikroeksplozji, słyszanej w formie charakterystycznego krótkiego ostrego dźwięku.6 W czasie pracy wydziela się pewna ilość ciepła, która ulega rozproszeniu wraz z usuwanym materiałem. Tylko niewielka jego część przenoszona jest na okoliczne tkanki. Proces ten, opierający się na maksymalnym ograniczeniu efektów termicznych badany jest od ponad 30 lat i wciąż skupia się na ustalaniu najbardziej optymalnych parametrów wiązki laserowej dla efektywnej minimalnie inwazyjnej pracy.7-9

Grubość odparowanej warstwy wierzchniej (głębokość ablacji) zależy od parametrów tkanki (głębokości absorpcji promieniowania lasera, współczynnika przewodzenia ciepła, współczynnika dyfuzji temperatury i ciepła parowania) oraz parametrów wiązki laserowej (długości fali promieniowania, gęstości energii i czasu trwania impulsu laserowego). Przy wysokich energiach i impulsach o krótkim czasie trwania cała energia lasera jest zużyta w tzw. zimnej ablacji dlatego, że prędkość ablacji jest większa niż szybkość, z jaką ciepło przenika do tkanek. Natomiast w przypadku zastosowania zbyt małej energii i/lub zbyt długiego czasu trwania impulsu, dochodzi do zwiększonego przenikania ciepła do głębszych warstw zęba.10 Efekty termiczne stają się bardziej widoczne i w związku z tym mówimy o tzw. ciepłej i gorącej ablacji pamiętając, że jest to zjawisko niepożądane.

W precyzyjnych i bezpiecznych procedurach działania terapeutycznego z tkankami twardymi zarówno w przypadku szkliwa, jak i zębiny zaleca się pracować przy takich energiach i czasach trwania impulsu, które znajdują się znacznie powyżej wartości granicznej ablacji.11 Dodatkowo skuteczność i poziom bezpieczeństwa pracy laserem Er:YAG można zwiększyć poprzez rozpylanie na docelowej powierzchni zęba sprayu wodnego.12 Poprawia to również skuteczność opracowania ubytków. Działanie to polega na tym, że promieniowanie wnika w obręb cząsteczek wody sprawiając, że wzrost wibracji tych cząsteczek prowadzi do podwyższenia ciśnienia i temperatury w strefie aplikacji, inicjując w ten sposób procesy ablacyjne.

Należy jednak pamiętać, że z kolei gruba warstwa wody może wywołać efekt odwrotny poprzez odizolowanie wiązki lasera od tkanki. Opracowanie tkanek bez wody może doprowadzić do podniesienia ich temperatury, powodując powierzchniową karbonizację, co objawia się zmianą koloru na lekko brązowy.11

Prawidłowo opracowana tkanka jest mikroporowata. Makroskopowy obraz ubytku opracowanego przy pomocy wiertła dentystycznego ukazuje gładki wygląd ścian, w odróżnieniu do obrazu po ablacji laserem Er:YAG, gdzie brzegi i ściany ubytku są nieregularne.13 Mikroskopowo po preparacji laserowej obserwujemy charakterystyczne kratery o gładkich ścianach, bez obszarów zwęglenia czy nadtapiania szkliwa i zębiny oraz bez warstwy mazistej. Powierzchnia szkliwa uzyskuje mikroretencyjną strukturę, pryzmaty szkliwne są jasno rozpoznawalne, kanaliki zębinowe są otwarte i wolne od warstwy mazistej, co pozwala na głęboką penetrację materiału wiążącego i wzmacnia adhezję materiału kompozytowego do ścianek ubytku.14-16

Szybkość pracy laserem Er:YAG zależy nie tylko od parametrów wiązki laserowej i umiejętności operatora, ale również od składu chemicznego tkanki. Szkliwo zawiera 95% hydroksyapatytów (Ca10(PO4)6(OH2)), 4% wody i 1% włókien kolagenowych; w skład zębiny wchodzi 70% hydroksyapatytów, 20% włókien kolagenowych i 10% wody.17 Tkanka zmieniona próchnicowo zawiera więcej wody w porównaniu z tkanką zdrową. Z tych informacji wynika, że prędkość opracowania laserem Er:YAG zębiny jest wyższa niż szkliwa, a tkankę chorą usuwa się łatwiej niż tkankę zdrową. Należy to mieć na uwadze podczas opracowania ubytku, by w sposób bezpieczny i świadomy kontrolować zakres ubytku zgodnie z koncepcją minimalnie inwazyjnej terapii.
 

Światło lasera wykazuje właściwości bakteriobójcze, mechanizm działania polega na przegrzaniu i rozerwaniu komórki bakterii.18 Laser Er:YAG jest obiecującym narzędziem do opracowywania ubytków próchnicowych w zębach mlecznych ze względu na redukcję odczuwania bólu i działanie przeciwbakteryjne.19

Przeciwwskazaniem do zastosowania lasera Er:YAG jest przecinanie koron, licówek oraz usuwanie wypełnień amalgamatowych. Nie ma ograniczeń dotyczących usuwania cementów i wypełnień z materiałów złożonych, jednak w tych przypadkach, z uwagi na niewielkie tempo, warto skorzystać z metody łączonej i użyć dodatkowo turbiny.

Dużą zaletą lasera Er:YAG jest małoinwazyjność, co pozwala pracować zgodnie z koncepcją minimalnie inwazyjnej terapii.20-21 Jednocześnie cechuje się skutecznością i bezpieczeństwem podczas pracy,22 a także jest dobrze postrzegany przez pacjentów.

Opis przypadku

Do gabinetu zgłosiła się 23-letnia pacjentka, niepaląca, ogólnie zdrowa. W badaniu klinicznym stwierdzono: obecne ogniska próchnicowe w bruzdach policzkowych zębów 46 i 47, próchnica pierwotna na powierzchni żującej w zębie 47 i próchnica wtórna na powierzchni żującej w zębie 46. Pacjentka nie zgłasza dolegliwości bólowych ze strony tych zębów. Podczas preparacji zgodnie z koncepcją minimalnie inwazyjnej terapii, zastosowano różne techniki pracy laserem Er:YAG przy jednakowych parametrach (H14 conical tip, QSP, 0,90 W/90 mJ/10 Hz, 4 W/4 A).

Próchnicę średnią w bruździe policzkowej zęba 46 opracowano techniką bezkontaktową (głowica H02). Brak dolegliwości bólowych podczas opracowania (NRS=0). Próchnicę głęboka w bruździe policzkowej zęba 47 opracowano techniką kontaktową (głowica H14, końcówka cylindryczna). Umiarkowane odczucie bólu podczas opracowania (NRS=4). Próchnicę głęboką na powierzchni żującej zęba 47 opracowano metodą łączoną – turbiną (wiertło diamentowe) i laserem Er:YAG (głowica H14, końcówka cylindryczna). Podczas opracowywania wystąpiły silne dolegliwości bólowe (NRS=8), podano znieczulenie nasiękowe (Ubistesin forte ½ amp.) i zakończono preparację.

Wykonano bezpośrednią odbudowę tkanek twardych zębów materiałem złożonym (Gradia A3/NT).

embedImagecenter("Imagecenter_1_2098",2098, "large");

Autorki:
Lek. dent. Swietłana Kozaczuk
Dr n. med. Kinga Grzech-Leśniak – specjalista periodontolog, Polskie Towarzystwo Stomatologii Laserowej PTSL

www.periocare.pl
www.laser.org.pl

 

Piśmiennictwo:
1. Koirala S: Minimally invasive cosmetic dentistry – Concept and treatment protocol. Dental tribune, 2009, 4, 28-33.
2. Tanasiewicz M: Lasery w stomatologii. TPS, 2012, 3, 99-104.
3. Takamori K, Furukawa H, Morikawa Y, Katayama T, Watanabe S: Basic study on vibrations during tooth preparations caused by high-speed drilling and Er:YAG laser irradiation. Lasers Surg Med. 2003 Jan;32(1): 25-31.
4. Matsumoto K, Wang X, Zhang C, Kinoshita J: Effect of a novel Er:YAG laser in caries removal and cavity preparation: a clinical observation. Photomed Laser Surgery. 2007 Mar;25 :8-13.
5. Matys J, Flieger R, Kopczyński P, Kostrzewska-Kaminiarz K: Ocena bólu w leczeniu zębów za pomocą lasera erbowo-yagowego. TPS, 2014, 11, 28-29.
6. Żmuda S, Ignatowicz E, Stankiewicz J: Laser Er:YAG w stomatologii Czas. Stomatol., 2008, 61, 4, 275-282.
7. Stern RH, Sognnaes RF (1964): Laser beam effect on dental hard tissue. Journal of DentalResearch. Vol. 43, No.5, pp. 873.
8. Neves AA, Coutinho E, De Munck J, Van Meerbeek B: (2010). Caries-removal effectiveness and minimal-invasiveness potential of caries-excavation techniques: a micro-CT investigation. Journal of Dentistry. Vol.39, No.2, pp. 154-62.
9. Ana PA, Blay A, Miyakawa W, Zezell DM (2007): Thermal analysis of teeth irradiated with Er,Cr:YSGG at low fluences. Laser Physics Letters, Vol.4, No.11, pp. 827-834.
10. Gutknecht N, Lukac M, Marincek M, Perhavec T, KazicM: A Novel Quantum Square Pulse (QSP) Mode Erbium Dental Laser Journal of the Laser and Health Academy, Vol. 2011, No.1, 15-21.
11. Diaci J: Laser Profilometry for the Characterization of Craters Produced in Hard Dental Tissues by Er:YAG and Er,Cr:YSGG Lasers, J. Laser and Health Academy, 2008/2.
12. Mir M, Meister J, Franzen R, Sabounchi SS, Lampert F, Gutknecht N. Influence of water-layer thickness on Er:YAG laser ablation of enamel of bovine anterior teeth. Lasers Med Sci. 2008 Oct;23(4): 451-7.
13. Kohara EK, Hossain M, Kimura Y, Matsumoto K, Inoue M, Sasa R: Morphological and microleakage studies of the cavities prepared by Er:YAG laser irradiation in primary teeth. J Clin Laser MedSurg 2002; 20: 141-147.
14. Tsanova STs, Tomov GT: Morphological changes in hard dental tissues prepared by Er:YAG laser (LiteTouch, Syneron), Carisolv and rotary instruments. A scanning electron microscopy evaluation. Folia Med (Plovdiv). 2010 Jul-Sep;52(3): 46-55.
15. Guedes SF, Melo MA, Lima JP, Ely C, Rôla AJ, Piva E, Rodrigues LK: Acid etching concentration as a strategy to improve the adhesive performance on Er:YAG laser and bur-prepared demineralized enamel. Photomed Laser Surg. 2014 Jul;32(7): 379-85.
16. Moritz A, Gutknecht N, Schoop U, Goharkhay K, Wernisch J, Sperr W: Alternatives in enamel conditioning: a comparison of conventional and innovative methods. J Clin Laser Med Surg. 1996 Jun;14(3):133-6.
17. Zijp JR, Bosch JJ (1993): Theoretical model for the scattering of light by dentin and comparison with measurements. Applied Optics. Vol.32, No.4, pp.411-5.
18. Schoop U, Kluger W, Moritz A, Nedjelik N, Georgopoulos A, Sperr W. Bactericidal effect of different laser systems in the deep layers of dentin. Lasers Surg Med. 2004;35(2): 111-6.
19. Schoop U, Moritz A, Kluger W, Patruta S, Goharkhay K, Sperr W, Wernisch J, Gattringer R, Mrass P, Georgopoulos A: The Er:YAG laser in endodontics: results of an in vitro study. Lasers Surg Med. 2002;30(5): 360-4.
20. Zhang S, Chen T, Ge LH: Evaluation of clinical outcomes for Er:YAG laser application in caries therapy of children. Beijing Da Xue Xue Bao. 2013 Feb 18;45(1): 87-91.
21. Kornblit R, Trapani D, Bossù M, Muller-Bolla M, Rocca JP, Polimeni A: The use of Erbium:YAG laser for caries removal in paediatric patients following Minimally Invasive Dentistry concepts. Eur J Paediatr Dent. 2008 Jun;9(2): 81-7.
22. Matsumoto K, Wang X, Zhang C, Kinoshita J: Effect of a novel Er:YAG laser in caries removal and cavity preparation: a clinical observation. Photomed Laser Surg. 2007 Feb;25(1): 8-13.


To post a reply please login or register
advertisement
advertisement