Wykorzystanie fluorescencji i selektywnego chromatycznego wzmocnienia w codziennej profilaktyce stomatologicznej

Uwidocznienie przy pomocy wybarwienia oraz ocena biofilmu prowadzącego do schorzeń zębów i tkanek przyzębnych są opisywane (Axelsson 1999). Najprostszą metodą jest użycie preparatów wybarwiających płytkę bakteryjną, które są aplikowane na badaną powierzchnię, a potem spłukiwane w celu usunięcia nadmiaru. Następnie lekarz dentysta, wspólnie z pacjentem, obserwuje i ocenia sytuację przy użyciu lusterka lub na fotografii. Ta metoda jest raczej rzadko stosowana we współczesnej praktyce, ponieważ jest czasochłonna i wymaga oczyszczenia zębów po jej zakończeniu (Ryc. 1). W celu uniknięcia tych niedogodności zostały zaproponowane systemy wykorzystujące fluorescencję (prawie niewidoczną w świetle naturalnym) wystawioną na działanie lamp o specjalnej długości światła (Faller, 2000), ale ich użycie wciąż nie jest powszechne. Rozwój kamer wewnątrzustych zawierających diody umożliwiające fluorescencję tkanek zębowych (Banerjee, 2002) doprowadził do powstania idei SOPROCARE™. W praktyce oznaczało to stworzenie kamery wewnątrzustnej, która może być podłączona do każdego rodzaju oprogramowania obsługującego obraz cyfrowy. W niniejszym artykule, po użyciu tego urządzenia w kilkuset sytuacjach klinicznych pokazano, jak ta technologia może stać się nowym narzędziem w codziennej praktyce w stomatologii profilaktycznej.

embedImagecenter("Imagecenter_1_623",623, "large"); ">script>
Fluorescencja i selektywne chromatyczne wzmocnienie – zasada stosowania
Wykorzystany aparat to wysokiej jakości kamera wewnątrzustna (zoom z powiększeniem do ok. 100 razy, Ryc. 2) z białymi i niebieskimi diodami, których światło jest absorbowane przez tkanki zębowe i odbijane w formie fluorescencji. Ta fluorescencja jest selekcjonowana, a następnie wzmacniana chromatycznie, co umożliwia rozróżnienie twardych i miękkich tkanek.

Urządzenie SOPROCARE™, stworzone przez firmę SOPRO™ z grupy ACTEON™ wykorzystuje zarówno zdolność tkanek do autofluorescencji, jak i selektywnego chromatycznego wzmocnienia w celu uwidocznienia próchnicy szkliwa i zębiny, miękkiej i zwapniałej płytki bakteryjnej oraz zapaleń dziąsła. To pierwsze i jedyne urządzenie wykorzystujące jednocześnie obie te technologie w jednej kamerze wewnątrzustnej. Kamera naświetla tkanki zębowe falą światła o długości pomiędzy 440 a 680 nm. Naświetlany materiał pochłania energię i odbija ją jako światło fluorescencyjne. Oznacza to, iż uzyskany obraz może zostać nałożony na naturalny obraz anatomiczny, a niuanse niewidoczne w świetle białym mogą zostać uwidocznione na bieżąco dla każdej tkanki. Na rycinach 3a i 3b pokazano uproszczony obraz uzyskany przez fluorescencję i selektywne chromatyczne wzmocnienie (3a – tryb „perio” i 3b – tryb „cario”).

Wykorzystując właściwości absorpcji światła niebieskiego, selektywne chromatyczne wzmocnienie nasila kolor niektórych tkanek, np. zmienionych zapalnie dziąseł. na rycinach 4a i 4b pokazano obraz uzyskany po ekspozycji na światło białe (po lewej), a następnie niebieskie i białe światło z selektywnym chromatycznym wzmocnieniem (tryb „perio”). Podobny obraz dla próchnicy i trybu „cario” zaprezentowano na rycinach 5a i 5b.

Wiele możliwych zastosowań – komunikacja pomiędzy pacjentem i dentystą
Lekarze dentyści wiedzą, że pierwsza konsultacja jest decydująca. Muszą więc rozpoznać nie tylko objawy kliniczne, ale także czynniki ryzyka. Najlepszym podejściem jest postawienie tzw. diagnozy kombinowanej, która zawiera połączone obserwacje własne pacjenta oraz lekarza dentysty. Może to być przeprowadzone przez omówienie sytuacji widocznej w lusterku. Zdjęcia rtg umożliwiają pokazanie problemów niewidocznych dla pacjenta. Wykorzystanie kamery wewnątrzustnej pozwala następnie na pokazanie w prosty sposób obrazów, na których zmiany próchnicowe są znacznie powiększone (Mary, 1997). Pacjent stopniowo odkrywa jamę ustną i zęby w taki sposób, w jaki są one widoczne dla lekarza dentysty.

Kamera taka jak SOPROCARE™ rozszerza możliwości wymiany obserwacji, umożlwiając łatwy w użyciu, szeroki wybór poziomów powiększenia – od ujęcia makro- (Ryc. 4) do kilku zębów (Ryc. 6) oraz fluorescencję z selektywnym chromatycznym wzmocnieniem, która umożliwia identyfikację obszarów podejrzanej próchnicy (Ryc. 5) albo zmian przyzębia, uwidaczniając miękkie lub zwapniałe złogi i zapalenie brzegu dziąsła (Ryc. 7).

Motywacja pacjenta i kontrola płytki
Obecnie lekarze dentyści nie mogą nie zauważać obecności i zasięgu płytki bakteryjnej na powierzchniach zębowych, w przestrzeniach międzyzębowych oraz w okolicach przydziąsłowych zębów, które zamierzają leczyć. Wiedzą, iż aby uczynić pacjentów aktywnymi partnerami w ich własnym leczeniu, należy im o istnieniu płytki powiedzieć (Rozencweig, 1988). Wytłumaczenie, w jakim celu i w jaki sposób należy dbać o higienę jamy ustnej w domu, a także kontrolowanie, czy zabiegi są przeprowadzane i w jakim stopniu są efektywne jest łatwe, gdy można to pokazać (Ryc. 7a, b, c i 8a, b, c).

Zdjęcia mogą być zapisane i obrabiane przy użyciu wszystkich dostępnych na rynku zdjęciowych programów komputerowych albo przy pomocy programu specjalnego („SOPRO-Imaging™). Umożliwia to powrót do poprzedniej wizyty pacjenta i porównanie zdjęć z aktualną sytuacją kliniczną w celu skontrolowania postępów, zmotywowania pacjenta i ukierunkowania wysiłków.

Wcześniejsze wykrycie próchnicy albo mniej inwazyjne leczenie
Fluorescencja ułatwia bardzo wczesną diagnozę (pierwszy etap demineralizacji szkliwa), co pozwala na profilaktykę albo minimalnie inwazyjne leczenie zmian (Terrer i wsp., 2009). Opisywane urządzenie to przede wszystkim cenne narzędzie edukacyjne i motywacyjne, ponieważ pacjent ma możliwość zobaczenia wczesnych etapów zmian chorobowych, a nawet obserwacji sposobu, w jaki dentysta sprawdza tkanki, które były leczone. Uwidacznia to znaczenie szczotkowania i zabiegów domowych na wcześnie wykrytych zmianach (np. przy użyciu pasty z fluorem, ACP-CPP itp.) i oczywiście minimalnie inwazyjnego leczenia przeprowadzonego przez lekarza dentystę: profesjonalne oczyszczanie profilaktyczne, nakładanie lakieru fluorowego, uszczelnianie bruzd lub minimalne wypełnienia (Ryc. 9a-g).

Śródzabiegowa kontrola usunięcia miękkiej i zwapniałej płytki bakteryjnej podczas profesjonalnego oczyszczania powierzchni zębowych i skalingu
Usunięcie miękkiej i zwapniałej płytki podczas zabiegu profesjonalnego oczyszczania nad- i poddziałowych powierzchni zębowych oraz skalingu, wykonane przez higienistkę stomatologiczną jest istotnym elementem profilaktycznego leczenia próchnicy i chorób przyzębia (Goodson i wsp. 2004). Kamera umożliwia lekarzowi dentyście śródzabiegową kontrolę leczenia. Tryb „perio” i możliwość wyboru powiększenia pozwalają na szybsze i bardziej precyzyjne sprawdzenie leczonej okolicy.

Wnioski
To nowe urządzenie rozszerza standardowe wykorzystanie kamery wewnątrzustnej. Opracowanie obrazu uzyskanego przez selektywne chromatyczne wzmocnienie i fluorescencję to praktyczne narzędzie do wczesnej diagnozy próchnicy i zapalenia dziąsła. Zarówno miękka, jak i zwapniała płytka może być z jego pomocą uwidoczniona. Płytka może być usunięta przez szczotkowanie albo profilaktyczne leczenie w gabinecie stomatologicznym. Urządzenie jest środkiem umożliwiającym włączenie pacjentów w ich leczenie na bardzo wczesnym etapie, pomaga we wprowadzeniu i zaakceptowaniu założeń profilaktycznych, a przede wszystkim pozwala na zniszczenie w zarodku niemal każdego schorzenia.

Niniejszy artykuł został opublikowany w „Prévention Tribune Édition Française”, Septembre 2012.

Piśmiennictwo dostępne u wydawcy.

Autorzy:
Dr Michel Blique – absolwent Wydziału Stomatologicznego Uniwersytetu w Nancy, pracownik Katedry Stomatologii Wieku Rozwojowego Wydziału Stomatologicznego Uniwersytetu w Nancy. Prowadzi praktykę prywatną we Francji i Luxemburgu ukierunkowaną na stomatologię minimalnie inwazyjną i zapobiegawczą oraz choroby przyzębia. Z dr. Blique można się skontaktować, pisząc na adres e-mail: michel.blique@online.fr.

Dr Sophie Grosse – absolwentka Wydziału Stomatologicznego Uniwersytetu w Nancy, pracownik Katedry Stomatologii Wieku Rozwojowego Wydziału Stomatologicznego Uniwersytetu w Nancy. Prowadzi praktykę prywatną w Nancy we Francji.