Znaczenie okluzji

Okluzja czynnościowa jest ważna dla ogólnego zdrowia pacjenta. Interdyscyplinarna analiza objawów i leczenie to integralna część codziennej praktyki. Z tego względu bardzo zachęcam do kontroli zwarcia w trakcie leczenia.

Okluzja i potencjalny wpływ zaburzeń zwarcia na pacjentów
Każde wypełnienie, ekstrakcja, uzupełnienie protetyczne czy leczenie ortodontyczne wpływa na statyczne i dynamiczne warunki zwarciowe. Najmniejsza przeszkoda zwarciowa, rzędu kilku mikronów, działa niekorzystnie na proprioceptory narządu żucia. Może to prowadzić do bruksizmu (zaciskania lub zgrzytania zębami), co może z kolei skutkować zaburzeniami czynnościowymi układu czaszkowo-żuchwowego. Efektem tego są przeciążenia zębów, przyzębia, mięśni i stawów.

Ważne jest, aby nie tylko rozpoznawać zaburzenia czynnościowe układu czaszkowo-żuchwowego, ale także zapobiegać ich pogłębianiu. Najmniejsza modyfikacja nawykowego zwarcia może prowadzić do poważnych zaburzeń. Ostre zaburzenia czynnościowe, takie jak zaciskanie lub zgrzytanie zębami, mogą z czasem przejść w stan przewlekły.

U pacjentów, którzy mieli świeżo wykonane wypełnienia, korony lub mosty albo którzy przeszli leczenie ortodontyczne i którzy skarżą się na typowe objawy (zespół dysfunkcji czaszkowo-żuchwowej), należy przeprowadzić badanie okluzji. Kontakty przedwczesne często powodują uczucie dyskomfortu, ponieważ proprioceptory są wrażliwe na nacisk. Pacjent próbuje skompensować przeszkody zwarciowe, przyjmując nową nawykową pozycję żuchwy, co powoduje zmiany w otaczających tkankach.

Pozycje rejestracji zwarcia
Kluczowe znaczenie dla rejestracji zwarcia ma pozycja żuchwy. Zwykle pacjenci są leczeni w nawykowej pozycji żuchwy, która jest pozycją prawidłową u większości pacjentów. W przypadku pacjentów, u których prowadzona jest bardziej złożona odbudowa, a także osób cierpiących z powodu zaburzeń ze strony stawów skroniowo-żuchwowych kluczowe jest określenie nowego, fizjologicznego położenia żuchwy. W większości przypadków tą nową, terapeutyczną pozycją jest zwarcie centralne.

Pozycja centralna to położenie żuchwy względem szczęki, w którym krążek stawowy znajduje się na miejscu, a głowy wyrostków kłykciowych żuchwy celują w najwyższą część zwróconej ku tyłowi pochyłości dołka stawowego, co znaczy, że kłykcie żuchwy są w swoim najwyższym i najbardziej doprzednim położeniu.

W celu zapewnienia zrównoważonego zwarcia w pozycji statycznej pacjent musi w pozycji zaguzkowania mieć dostatecznie dużo kontaktów typu A, B i C w każdym kwadrancie. W pozycji maksymalnego zaguzkowania zęby przeciwstawnych łuków mają maksymalną powierzchnię wzajemnego kontaktu.

Fizjologiczny wpływ kontaktów przedwczesnych
W przypadku większości pacjentów nawykowe położenie żuchwy w pozycji maksymalnych kontaktów zwarciowych jest preferowanym jej ustawieniem podczas rejestracji zwarcia. Jednak nawet mikroskopijny przedwczesny kontakt, rzędu 20 μm, może wywołać reakcję kompensacyjną, prowadząc do przemieszczenia żuchwy do nowej pozycji fizjologicznej. To naturalna reakcja układu biologicznego, mająca na celu uniknięcie zbyt dużych obciążeń działających tylko w jednym miejscu.

Jeśli np. podczas jedzenia trafi między zęby małe ziarenko piasku, żuchwa automatycznie przesuwa się w inną pozycję, aby chronić zęby. Trwała obecność „ziarnka piasku” (przeszkody zwarciowej) może prowadzić do przeciążenia układu obronnego, czyli sytuacji, w której pacjent osiągnie maksimum zdolności kompensacji. Ból może wtedy nabrać charakteru przewlekłego.

Wypełnienia w obrębie powierzchni zwarciowych
Kluczowe znaczenie dla odbudowy fizjologicznego zwarcia ma prawidłowa wzrokowa identyfikacja punktów kontaktu. Produkty do kontroli zwarcia – kalki zwarciowe, dające efekt progresywnego przenoszenia koloru, ułatwiają identyfikację miejsc działania sił zwarciowych w nawykowej pozycji zaguzkowania. Okolice występowania większych sił zwarciowych można rozpoznać jako punkty ciemniejszych śladów o większym kontraście. Takie ślady często oznaczają kontakty przedwczesne. Okolice o mniej intensywnym wybarwieniu wskazują miejsca kontaktu, w których siły zwarciowe są słabsze lub w ogóle nie ma kontaktu. Po bliższym przyjrzeniu się punkty te wyglądają jak obwarzanki. W środku punktu kontaktu widoczny jest jaśniejszy kolor. Intensywniej zabarwiony brzeg punktu stycznego nie wchodzi w jego zarys. Prawdziwą powierzchnią kontaktu jest tylko słabiej wybarwiony środek. Przeprowadzając korektę zwarcia, należy znosić tylko te obszary. Uzyskanie u pacjenta zrównoważonego zwarcia wymaga dostatecznej liczby kontaktów typu A, B i C w każdym kwadrancie.

Korekta zwarcia może polegać na dodawaniu lub odejmowaniu materiału. Modyfikacja warunków zwarciowych u pacjentów, którzy od dłuższego czasu zgrzytali zębami może stanowić wyzwanie, ponieważ stracili oni już znaczną ilość tkanek twardych zębów. W leczeniu takich pacjentów zaleca się stosowanie szyn (podnoszenie zwarcia).

Podsumowanie
Rekonstrukcja fizjologicznych warunków zwarciowych na kluczowe znaczenie dla złożonych funkcji, jakie pełni cały układ stomatognatyczny. Istnieją różne koncepcje dotyczące okluzji. Dostępny jest szeroki wybór urządzeń elektronicznych, umożliwiających rejestrację i analizę złożonych ruchów żuchwy.

Poza tymi narzędziami podstawowe znaczenie ma zwykłe zrozumienie biomechaniki powierzchni zwarciowych. Obecnie dysponujemy szerokim wyborem różnych produktów umożliwiających wizualizację tych struktur biomechanicznych. Delikatnie barwione kalki zwarciowe w połączeniu z foliami do kontroli zwarcia pozwalają na coraz lepszą wzrokową ocenę relacji zwarciowych pomiędzy szczęką i żuchwą._

embedImagecenter("Imagecenter_1_1286",1286, "large");

Kontakt:
Dr Peter Bausch
Dr Jean Bausch GmbH & Co. KG
Oskar-Schindler-Str. 4
50769 Cologne, Niemcy
e-mail: pb@bauschdental.de