Amalgamat stomatologiczny jest sprawdzonym klinicznie, efektywnym materiałem stosowanym do wypełniania ubytków w tkankach zęba. Uwalnia niewielkie ilości rtęci (nanogramy), z których część jest wchłaniana przez organizm. Jak wykazano, poziom rtęci w moczu jest skorelowany z liczbą i wielkością uzupełnień amalgamatowych, ale większy wpływ na obecność tego pierwiastka w organizmie mają zwykle inne źródła niż amalgamat dentystyczny (np. pożywienie). Niemniej wyrażono obawy dotyczące bezpiecznego stosowania tego rodzaju uzupełnień stomatologicznych w populacji ogólnej.

Pomimo istniejących kontrowersji, większość dostępnych badań nie wiąże obecności uzupełnień amalgamatowych z rozwojem chorób przewlekłych i zwyrodnieniowych, chorób nerek, chorób autoimmunologicznych, z zaburzeniami funkcji poznawczych, negatywnym wpływem na przebieg ciąży lub jakimikolwiek niespecyficznymi objawami w populacji ogólnej.
Grupami wrażliwymi są natomiast pacjenci ze zdiagnozowaną alergią na amalgamat lub jego inne składniki (srebro, cyna, miedź, kadm, cynk) lub z istniejącą ciężką chorobą nerek. Podobnie jak w przypadku każdej innej interwencji medycznej lub farmaceutycznej, należy zachować ostrożność przy stosowaniu amalgamatu do odbudowy zębów u kobiet w ciąży (u ciężarnych obawy budzą również materiały alternatywne dla amalgamatu).

W dokumencie FDI podano, że ze względu na zawartość rtęci w amalgamacie dentystycznym, pojawiły się obawy dotyczące jego potencjalnego wpływu na pacjentów, lekarzy i zespoły stomatologiczne, jak również na środowisko (amalgamat stosowany w praktykach jest jednym z kilku źródeł zanieczyszczenia rtęcią, choć w bardzo ograniczonym stopniu). Z tego powodu przedstawiciele zawodów związanych z ochroną zdrowia jamy ustnej uznają potrzebę ograniczenia stosowania rtęci, w tym amalgamatu stomatologicznego, zgodnie z potrzebami i preferencjami pacjenta.

Już w 2013 r. wspomniana Konwencja z Minamaty (zorganizowana przez ONZ) poparła stopniowe wycofywanie się ze stosowania amalgamatu w leczeniu stomatologicznym. Konwencja (przyjęta w 2017 r.) podkreśliła również potrzebę wzmocnienia programów nauczania w stomatologii w kierunku zapobiegania chorobom i profilaktyki zdrowotnej, a także poszerzania wiedzy na temat alternatywnych materiałów oraz technik odbudowy, w tym podejścia minimalnie inwazyjnego (w stosownych przypadkach).

FDI wspiera działania Światowej Organizacji Zdrowia na rzecz stopniowego wycofywania amalgamatu dentystycznego. Będzie to możliwe do osiągnięcia poprzez zwiększenie nacisku na zapobieganie chorobom i promocję zdrowia, a także badania nad rozwojem i dostępnością alternatywnych metod leczenia. W leczeniu stomatologicznym należy stosować materiały do odbudowy zębów, które są skuteczne i bezpieczne dla pacjenta, jak i zespołu stomatologicznego, przy jednoczesnej dbałości o środowiska naturalne.

Wszelkie decyzje dotyczące leczenia powinny opierać się na aktualnych dowodach naukowych, jak najlepszym interesie pacjenta i właściwej ocenie klinicznej lekarza dentysty, przy jednoczesnym uwzględnieniu integralności środowiska i zdrowia populacji. Tatuaże amalgamatowe objawiają się jako przebarwienia błony śluzowej jamy ustnej, ale mają łagodny charakter, a ich leczenie nie jest konieczne. Zmiany lichenoidalne jamy ustnej mogą w bardzo rzadkich przypadkach wystąpić w sąsiedztwie uzupełnień amalgamatowych jako reakcja autoimmunologiczna lub reakcja alergiczna na składniki amalgamatu. Jeśli u takich pacjentów testy płatkowe skórne na alergię na rtęć lub inne składniki amalgamatu dadzą wynik pozytywny, wymiana uzupełnień może wpłynąć na poprawę stanu tkanek.

World Dental Federation wspiera następujące praktyki w zakresie stopniowego wycofywania amalgamatu stomatologicznego:

• zwiększony nacisk na zapobieganie chorobom i profilaktykę zdrowotną;
• podjęcie dalszych badań i rozwój wysokiej jakości materiałów bezrtęciowych do uzupełnień stomatologicznych, z uzwględnieniem ich potencjalnego wpływu na zdrowie i środowisko;
• odpowiednia edukacja w zakresie stosowania alternatywnych materiałów i technik do wykonywania uzupełnień protetycznych na uczelniach medycznych oraz na szkoleniach ustawicznych;
• ograniczenie, a jeśli to możliwe, rezygnacja ze stosowania amalgamatu stomatologicznego:
• w przypadku zmian chorobowych, w których można użyć innych materiałów do odbudowy (szczególnie w pierwszym leczeniu odtwórczym oraz u młodych pacjentów);
• u osób o szczególnych uwarunkowaniach medycznych, np. pacjentów z ciężką chorobą nerek lub pacjentów, u których występują reakcje alergiczne na amalgamat, bądź lichenoidalne zmiany kontaktowe w błonie śluzowej jamy ustnej;
• z wyjątkiem sytuacji, gdy lekarz stomatolog uzna to za konieczne w oparciu o specyficzne potrzeby pacjenta i sytuację kliniczną.
  Zalecenia te mogą być realizowane w różny sposób w różnych krajach lub regionach, gdzie zastosowanie mogą mieć inne, specjalne przepisy.

Warto wspomnieć, że kolejnym przyczynkiem do dyskusji na temat stosowania amalgamatu stomatologicznego była w ostatnim czasie decyzja o rezygnacji z tego materiału w naszym kraju, co jest zgodne z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie rtęci. 25 sierpnia Minister Zdrowia ogłosił rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego, zgodnie z którym z listy świadczeń gwarantowanych zostaną usunięte wypełnienia amalgamatowe. Ministerstwo Zdrowia poinformowało, że w miejsce wycofywanego amalgamatu dla wszystkich pacjentów dostępne będą wypełnienia z cementu szkłojonomerowego, cementu szkłojonomerowego o zwiększonej gęstości oraz cementu szkłojonomerowego wzmocnionego żywicą.