Antybiotykoterapia w implantologii: wezwanie do opracowania ustandaryzowanych wytycznych

Według Światowej Organizacji Zdrowia oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest jednym z najważniejszych zagrożeń dla zdrowia publicznego na świecie. Szacuje się, że w 2019 r. oporność bakterii na antybiotyki była bezpośrednią przyczyną 1,27 mln zgonów na całym świecie i odegrała rolę w 4,95 mln zgonów.

„Oporność na antybiotyki stanowi rosnący i niepokojący problem związany z niewłaściwym i nadmiernym stosowaniem środków przeciwdrobnoustrojowych w różnych warunkach klinicznych i sytuacjach” – powiedział Dental Tribune International (DTI) współautor badania dr Björn Klinge, emerytowany profesor na Wydziale Odontologii Uniwersytetu w Malmö oraz na Wydziale Medycyny Stomatologicznej Uniwersytetu Karolinska Institutet w Sztokholmie w Szwecji. Rozmawiając na temat zwyczajów stosowania antybiotyków w implantologii stomatologicznej z innymi specjalistami w tej dziedzinie, dr Klinge zauważył, że przepisywanie antybiotyków w tym kontekście znacznie się różni. Zaobserwował także, że dostęp do krajowych wytycznych i zaleceń dotyczących stosowania antybiotyków w implantologii stomatologicznej oraz świadomość ich stosowania wydają się różnić w poszczególnych krajach europejskich. „Po omówieniu tej kwestii z naszym zespołem naukowym zgodziliśmy się na bardziej systematyczne badanie stosowania antybiotyków i dostępności krajowych wytycznych” – wyjaśnił dr Klinge.

Badanie schematów przepisywania antybiotyków przez dentystów

Aby lepiej zrozumieć reguły przepisywania antybiotyków i postawy dentystów wobec ich stosowania, badacze opracowali kwestionariusz i rozesłali go do 6,431 odbiorców, którzy byli członkami Europejskiego Stowarzyszenia Osseointegracji (European Association for Osseointegration) przynajmniej raz od 2018 r. Kwestionariusz, który zawierał 17 pytań, wypełniło 281 dentystów z 33 krajów europejskich. W pytaniach zebrano dane dotyczące środowiska pracy, doświadczenia zawodowego, liczby wszczepień implantów i leczenia operacyjnego periimplantitis w ciągu roku oraz stosowania w tym celu antybiotyków, postaw wobec przepisywania antybiotyków, przestrzegania krajowych wytycznych dotyczących przepisywania antybiotyków oraz świadomości na temat oporności na antybiotyki. Dane zbierano od kwietnia do maja 2023 r.

Według dr Giulii Brunello, naukowca ze stopniem doktora na oddziale chirurgii jamy ustnej szpitala uniwersyteckiego w Düsseldorfie w Niemczech, badanie przyniosło kilka interesujących wyników. Dr Brunello powiedziała DTI, że chociaż obecne dowody nie przemawiają za stosowaniem antybiotyków ogólnoustrojowych jako środka wspomagającego niechirurgiczne i chirurgiczne leczenie zapalenia tkanek wokół implantu, to ponad połowa uczestników badania wskazała, że w takich przypadkach ​​zaleca pacjentom antybiotyki ogólnoustrojowe. „To podkreśla znaczną rozbieżność między praktyką kliniczną a dostępną wiedzą” – skomentowała.

Badanie wykazało, że prawie 80% respondentów rutynowo przepisuje antybiotyki profilaktycznie i po wszczepieniu implantu, zwłaszcza u pacjentów z problemami zdrowotnymi lub w przypadkach wymagających przeszczepu kości. Jak zaobserwowano w innych badaniach, wśród uczestników najczęściej przepisywano amoksycylinę lub amoksycylinę w połączeniu z kwasem klawulanowym. Komentując te ustalenia, dr Brunello stwierdziła: „Pomimo znacznej świadomości respondentów w zakresie oporności na antybiotyki, odsetek przepisanych przez nich środków przeciwdrobnoustrojowych przed i po zabiegach implantologicznych pozostaje wysoki”.

Pilna potrzeba krajowych wytycznych w Europie

Ponadto ustalenia wskazały na zauważalną niespójność w praktykach dotyczących przepisywania leków wśród respondentów. Naukowcy zasugerowali, że można to wytłumaczyć brakiem lub trudnościami w dostępie do krajowych wytycznych dotyczących przepisywania antybiotyków w implantologii stomatologicznej w niektórych krajach europejskich.

W świetle ustaleń współautor, prof. Bodil Lund, kierownik Katedry Medycyny Stomatologicznej Karolinska Institutet, stwierdził, że badanie wskazuje na potencjał poprawy praktyk w zakresie przepisywania antybiotyków w Europie. Prof. Lund powiedziała DTI: „Chociaż chirurgiczne wszczepianie implantów dentystycznych jest powszechną metodą leczenia, w kilku krajach europejskich albo brakuje krajowych wytycznych, albo te, które są dostępne, nie są znane lekarzom dentystom. Aby ujednolicić zasady stosowania antybiotyków w implantologii stomatologicznej, potrzebne są zarówno wysiłki edukacyjne, jak i wytyczne”.

Perspektywy dotyczące przepisywania antybiotyków w implantologii stomatologicznej

Omawiając perspektywy w zakresie praktyk przepisywania antybiotyków w stomatologii, prof. Kathrin Becker, główna autorka badania, dyrektor Katedry Ortopedii Stomatologicznej i Ortodoncji na Charité — Universitätsmedizin Berlin w Niemczech razem z dr Katarzyną Gurzawską-Comis (profesor nadzwyczajny i kierownik chirurgii i patologii szczękowo-twarzowej na Uniwersytecie w Aarhus w Danii oraz konsultant i starszy wykładowca chirurgii jamy ustnej na Uniwersytecie w Liverpoolu w Wielkiej Brytanii) powiedziały DTI, że istnieje pilna potrzeba bardziej rozważnego stosowania antybiotyków w implantologii stomatologicznej, aby ograniczyć globalne stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych. „Chociaż nie spodziewamy się znaczących zmian w przepisywaniu antybiotyków przed i po zabiegach wszczepiania implantów stomatologicznych, przewidujemy stopniowe zastępowanie długotrwałych terapii antybiotykowych, mających na celu zminimalizowanie infekcji pooperacyjnych, poprzez wprowadzenie w najbliższej przyszłości profilaktyki antybiotykowej jednodawkowej” – stwierdziły.

Ponieważ w obecnych danych naukowych brakuje solidnych dowodów potwierdzających stosowanie profilaktyki antybiotykowej w implantologii, naukowcy zalecają przeprowadzenie dodatkowych randomizowanych badań klinicznych w celu uzupełnienia tej luki badawczej. Podkreślili także znaczenie współpracy w celu ustalenia standardów dotyczących jakości i ujednolicenia krajowych wytycznych we wszystkich krajach europejskich w celu zapewnienia spójnych i opartych na dowodach praktyk przepisywania antybiotyków w implantologii stomatologicznej.

Badanie zatytułowane „Schematy przepisywania antybiotyków w stomatologii implantologicznej i świadomość oporności na antybiotyki wśród europejskich dentystów: badanie oparte na kwestionariuszu” (“Patterns of antibiotic prescription in implant dentistry and antibiotic resistance awareness among European dentists: A questionnaire-based study”) zostało opublikowane w Internecie 24 maja 2024 r. w czasopiśmie Clinical Oral Implants Research przed umieszczeniem w numerze.