“Menopauza oraz towarzyszące jej zmiany hormonalne mogą znacząco utrudnić życie”

Zaburzenia snu obejmują chrapanie, zespół oporu górnych dróg oddechowych, bezdech senny i bezsenność, a także problemy z samopoczuciem, stany lękowe i depresję. Nie ulega zatem wątpliwości, że menopauza oraz towarzyszące jej zmiany hormonalne potrafią znacząco utrudnić życie. Pacjentki te wymagają empatii, zrozumienia i odpowiedniego wsparcia. Dentyści, a także asystentki stomatologiczne mogą uczestniczyć w tym procesie i kierować takie pacjentki do odpowiedznich specjalistów.

W Pana doświadczeniu, co okazało się najbardziej zaskakujące w połączeniu tematów menopauzy, zdrowia jamy ustnej i medycyny snu?
Myślę, że najbardziej zaskakujące było dla mnie uświadomienie sobie, że narzędzia, których używamy na co dzień do przesiewowego wykrywania zaburzeń snu, są ukierunkowane głównie na mężczyzn. W przeszłości większość badań naukowych skupiała się na mężczyznach, dlatego ich wyniki nie odzwierciedlają w pełni populacji kobiet.

Przykładem jest bezdech senny. Kwestionariusze przesiewowe okazały się stronnicze w identyfikacji zespółu bezdechu śródsennego wśród mężczyzn, pomijając przy tym wiele kobiet cierpiących na tę dolegliwość. Dzieje się tak, ponieważ kobiety wykazują inne objawy i inaczej odpowiadają na pytania, przez co często pozostają niezdiagnozowane. Na szczęście najnowsze badania zajmują się tym problemem, oferując wskazówki dotyczące modyfikacji skal w powszechnie stosowanych narzędziach oraz wprowadzając nowe testy przesiewowe, takie jak opracowana w Australii Skala Snu w Praktyce Lekarskiej (ang. General Practice Sleep Scale), która lepiej odzwierciedla populację kobiet.

Czy uważa Pan, że zmiany w jamie ustnej i zaburzenia snu związane z menopauzą są często pomijane w praktyce klinicznej?
Pomimo ich dużej częstości występowania, problemy ze snem i zdrowiem jamy ustnej związane z menopauzą są w stomatologii często niedostatecznie rozpoznawane. Do głównych przeszkód należą stygmatyzacja pacjentek i niepewność co do związku objawów z jamą ustną, ograniczone uwzględnienie tematyki menopauzy w programach nauczania stomatologii oraz brak ujednoliconych narzędzi przesiewowych w wywiadach stomatologicznych i lekarskich.

W odniesieniu do zaburzeń oddychania w czasie snu, kobiety z bezdechem sennym lub zespołem oporu górnych dróg oddechowych mogą zgłaszać bezsenność, zmęczenie, bóle głowy lub wahania nastroju, zamiast typowych dla mężczyzn objawów, takich jak głośne chrapanie i nadmierna senność. Te różnice w obrazie klinicznym przyczyniają się do opóźnionych skierowań i błędnych lub zbyt późnych diagnoz.

Podobnie suchość w jamie ustnej, zmiany w odczuwaniu smaku czy zespół pieczenia jamy ustnej bywają przypisywane wyłącznie stresowi, bez uwzględnienia przyczyn hormonalnych związanych z menopauzą. Zmniejszenie tej luki wymaga zarówno normalizacji tematu poprzez otwartą rozmowę i proste wskazówki przy fotelu stomatologicznym, jak i wypracowania jasnej ścieżki kierowania pacjentek do specjalistów medycznych, którzy mogą postawić diagnozę i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Zaburzenia snu są często zgłaszane w okresie menopauzy. Jak te zmiany wiążą się z bruksizmem, zaburzeniami stawów skroniowo-żuchwowych czy bezdechem sennym?
Oczywiście menopauza przebiega u każdej kobiety inaczej. Orientacyjnie jednak można przyjąć, że od momentu osiągnięcia wieku około 45 lat należy zwracać uwagę na wczesne objawy kserostomii i łagodne zmiany przyzębia. W wieku od 50 do 54 lat suchość jamy ustnej osiąga szczyt, a nasilone stany zapalne dziąseł są powszechne. W wieku od 55 do 59 lat często występuje zespół pieczenia jamy ustnej, utrata przyczepu zębowego, utrata masy kostnej, zaburzenia snu i nastroju, bruksizm oraz zaburzenia ze strony stawów skroniowo-żuchwowych. Następnie często obserwuje się ruchomość zębów i zmiany gęstości kości.