Zarządzanie ryzykiem związanym z próchnicą: Praktyka lekarzy stomatologów oraz wpływ wytycznych i protokołów — analiza kohortowa

Zarys

Choć na przestrzeni ostatnich 30 lat zaobserwowano postęp epidemiologiczny w ograniczaniu występowania próchnicy, schorzenie to nadal stanowi istotny problem zdrowotny. Opracowano wytyczne dotyczące wczesnej identyfikacji pacjentów z wysokim ryzykiem wystąpienia próchnicy oraz strategie profilaktyczne dla populacji wysokiego ryzyka, jednak danych na temat praktyk stosowanych przez profesjonalistów z branży stomatologicznej w Europie jest niewiele.

Cele

1) W tym dokumencie opisujemy przestrzeganie przez profesjonalistów z branży stomatologicznej wytycznych dotyczących zarządzania ryzykiem próchnicy, aby następnie 2) ocenić wpływ ich strategii.

Metoda

Międzynarodowe, epidemiologiczne, obserwacyjne i prospektywne badanie kohorty z zastosowaniem porównania podłużnego przeprowadzone z udziałem stomatologów klinicznych w czterech krajach Europy: Polsce, Bułgarii, Portugalii i Grecji, zainicjowane w 2019 roku. W niniejszym dokumencie przedstawiamy wstępne zebrane dane kohortowe dotyczące praktyk zarządzania ryzykiem próchnicy przekazane przez stomatologów biorących udział w badaniu oraz stan uzębienia pacjentów, którzy wyrazili zgodę na włączenie ich do badania.

Wyniki

Na udział w badaniu zgodziło się 51 stomatologów klinicznych (19 bułgarskich, 8 greckich, 14 polskich i 10 portugalskich), przy średniej wieku 44 lat (± 12), średniej długości praktyki 19 lat i większości kobiet (63%). Większość miała specjalizację: stomatologia dziecięca (15,7%), chirurgia stomatologiczna (15,7%) stomatologia zachowawcza/endodoncja (15,7%), natomiast stomatologia ogólna stanowiła 13,7%. Ogółem 48% uzyskało specjalne wykształcenie w zakresie zarządzania ryzykiem próchnicy na poziomie uniwersyteckim, chociaż istniały pewne różnice pomiędzy poszczególnymi krajami: 78,6% w Polsce, 60% w Portugalii, 28,6% w Grecji i 26,3% w Bułgarii. Prawie wszyscy stomatolodzy poinformowali, że podjęli ustawiczne kształcenie stomatologiczne, lecz jedynie 72% uważa, że ich wiedza odzwierciedla aktualny poziom.

Specjalistyczne wykształcenie w zakresie zarządzania ryzykiem wystąpienia próchnicy na poziomie akademickim jest silnie skorelowane ze stosowaniem wytycznych w rutynowej praktyce (odpowiednio 95% i 60%; Rys.1). Ogólnie rzecz biorąc, ponad połowa wszystkich stomatologów przeprowadza systematyczną ocenę ryzyka wystąpienia próchnicy (ang. Caries Risk Assessment – CRA), przy czym zaobserwowano różnice między poszczególnymi krajami: 100% w przypadku Grecji, 77,8% – Portugalii, 47,4% – Bułgarii i 35,7% – Polski. Oceny CRA opierały się głównie na badaniu jamy ustnej (98%), wywiadzie lekarskim (79,6%), ocenie żywienia (71,4%), badaniach rentgenowskich (67,3%), miejscowym leczeniu preparatami zawierającym fluor (51%) oraz spożyciu związków fluoru (40,8%). Badania biologiczne i skale CRA lub odpowiednie oprogramowanie były stosowane w niewielkim stopniu.

Do kohorty włączono tysiąc dziewięć (1009) pacjentów, których średnia wieku wynosiła 35,4 lata (± 19,7 lat), a ich rozkład był następujący: 366 z Bułgarii, 281 z Grecji, 276 z Polski i 86 z Portugalii. Pośród nich 56% stanowiły kobiety. U prawie 80% wykryto niedawno próchnicę, mimo że ponad 90% pacjentów deklaruje, że myje zęby codziennie, używając w 80% przypadków pasty do zębów z fluorem. Aktywne zmiany próchnicowe i ryzyko wystąpienia próchnicy prawdopodobnie częściej występują u pacjentów o niskim statusie społeczno-ekonomicznym. Aktywne zmiany próchnicowe obserwuje się odpowiednio u 33,5%, 48,2% i 61,2% pacjentów o wysokim, średnim i niskim statusie społeczno-ekonomicznym. I podobnie, stomatolodzy informują o wysokim ryzyku wystąpienia próchnicy odpowiednio u 36,6%, 48,5% i 70,0% pacjentów o wysokim, średnim i niskim statusie społeczno-ekonomicznym (Rys.2).

Stan uzębienia pacjentów podczas wizyty kwalifikacyjnej ujawnił widoczną płytkę nazębną w 53,2% przypadków, obecność aktywnych zmian próchnicowych w 44,1% przypadków oraz głębokie wżery i szczeliny w 38,2% przypadków. Częstotliwości te były wyższe w przypadku pacjentów z Portugalii (odpowiednio 67,4%, 77,9% i 53,5%). Podczas wizyty kwalifikacyjnej najczęściej stosowanym zabiegiem była bezpośrednia odbudowa (w przypadku około 50% pacjentów).

Podczas wizyty większości pacjentów udzielono porad dotyczących higieny jamy ustnej lub żywienia, przy czym występowały różnice między poszczególnymi krajami (98,9% w Bułgarii, 92,2% w Grecji, 78,3% w Polsce i 64% w Portugalii). Pozytywne nastawienie pacjentów co do zaoferowanej im opieki i chęć współpracy zaobserwowano u ponad 50% wszystkich pacjentów, przy czym występowały różnice między krajami (Bułgaria 68,3%, Polska 59,1%, Grecja 46,3% i Portugalia 29,1%).

Wnioski

To pierwsze międzynarodowe wielkoskalowe badanie kohortowe przeprowadzone w celu opisania zgłaszanych przez stomatologów praktyk związanych z wytycznymi dotyczącymi zarządzania ryzykiem wystąpienia próchnicy oraz wpływu na ich postawy wobec opieki nad pacjentem. Pomiędzy czterema krajami europejskimi można zaobserwować znaczne zróżnicowanie w zarządzaniu ryzykiem wystąpienia próchnicy i doradztwie zapewnianym przez stomatologów klinicznych. Retrospektywne badanie historii stomatologicznej pacjenta w ciągu ostatnich trzech lat, które obecnie jest w toku, oraz zapowiadane działania następcze pomogą dokładniej określić wpływ stosowania się przez profesjonalistów z branży stomatologicznej do zaleceń dotyczących zarządzania ryzykiem wystąpienia próchnicy.

Uwaga redakcyjna: Badanie Caries Risk Management (CARMEN) ma być prowadzone do końca 2022 r., a ostateczne wyniki powinny zostać opublikowane dwa lub trzy lata później. Wstępne wyniki nie zostały jeszcze recenzowane ani opublikowane w czasopiśmie naukowym. Badanie jest sponsorowane przez firmę Pierre Fabre Oral Care, dostawcę produktów do higieny i pielęgnacji jamy ustnej dla lekarzy stomatologów oraz pacjentów.