Toksyna botulinowa w stomatologii: badania i stan aktualny

Zastosowania w stomatologii – stan aktualny

Toksyna botulinowa jest kojarzona przede wszystkim z zabiegami wykonywanymi w gabinetach medycyny estetycznej, takich jak konturowanie twarzy i linii szczęki, a także redukcja zmarszczek, stosunkowo niewiele mówi się o jej zastosowaniu w innych dziedzinach medycyny, chociaż już od wielu lat jest używana m.in w okulistyce i w stomatologii.

Badanie przeprowadzone przez naukowców z Wardha w Indiach wykazało znaczny wzrost liczby zabiegów z wykorzystaniem BT wśród dentystów.

Autorzy badania podkreślają, że coraz częściej toksyna botulinowa stosowana jest w leczeniu bruksizmu i zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych (SSŻ) poprzez rozluźnienie mięśni żwaczy, zmniejszenie zaciskania i zgrzytania zębów, co prowadzi do znacznej poprawy w łagodzeniu bólu i funkcjonowaniu narządu żucia. W przypadku pacjentów z bruksizmem i zaburzeniami SSŻ, u których tradycyjne metody leczenia nie przyniosły pożądanych rezultatów, ostrzykiwanie BT, które można zaliczyć do terapii minimalnie inwazyjnych, pomaga w znacznym stopniu zmniejszyć napięcie mięśni, szczękościsk i objawy bólowe. Ponadto BT może być skutecznym uzupełnieniem leczenia, dla osób, które nie są w stanie przeprowadzić terapii zaburzeń zwarcia, szynoterapii czy fizjoterapii.

Co więcej, autorzy podają, że z podobnych przyczyn ostrzykiwanie toksyną botulinową może korzystnie wpływać na powodzenie leczenia implantologicznego, eliminując ryzyko narażenia wszczepionego implantu na nadmierne obciążenie siłami żucia u pacjentów z tendencjami do zaciskania zębów.

Toksyna botulinowa jest też stosowana w chirurgii twarzowo-szczękowej, np. podczas leczenia złamań kości żuchwy i/lub szczęk, a także w periodontologii do łagodzenia napięcia nadpobudliwych mięśni aparatu przyzębia podczas zabiegów periodontologicznych. Dodatkowo autorzy zauważyli, że BT jest używana także podczas precyzyjnych zabiegów operacyjnych w celu zmniejszenia aktywności mięśni i obniżenia napięcia, sprzyjając lepszemu gojeniu w miejscu zabiegu.

W badaniu wskazano, że zastrzyki z toksyny botulinowej są wykonywane również w celu poprawy estetyki uśmiechu dziąsłowego (tzw. gummy smile) poprzez czasową zmianę napięcia mięśni wargi górnej oraz w leczeniu szeregu schorzeń obejmujących gruczoły ślinowe.

„Bez wątpienia wykazano, że BT jest użyteczna w wielu sytuacjach klinicznych, szczególnie gdy pacjent nie reaguje na inne metody leczenia” – podsumowali naukowcy. „Jednak przed rozpoczęciem stosownie toksyny botulinowej dentysta musi upewnić się, że tego typu zabiegi mieszczą się w zakresie jego kompetencji i że ma odpowiednie kwalifikacje do jej podawania oraz, że  w razie wystąpienia komplikacji lub skutków ubocznych, będzie umiał sobie z nimi poradzić” – przestrzegli.

Trendy rynkowe

Według analizy przeprowadzonej przez iData Research światowy rynek toksyny botulinowej typu A, najczęściej stosowanego rodzaju BT w zabiegach medycznych i kosmetycznych, w 2022 roku został wyceniony na prawie 6,6 miliarda dolarów amerykańskich (6,1 miliarda euro)*. Przewiduje się, że będzie on rósł w ujęciu rocznym, stopa wzrostu wynosząca 6,5%, i w 2029 roku osiągnie wartość około 10,2 miliarda dolarów. Wzrost ten wynika głównie z rosnącej popularności i akceptacji małoinwazyjnych zabiegów medycyny estetycznej.

Regulacje i wytyczne

Regulacje prawne dotyczące stosowania toksyny botulinowej różnią się na całym świecie. W Stanach Zjednoczonych nie ma jednolitej polityki odnośnie jej stosowania, wytyczne są przygotowywane przez stanowe izby lekarskie i znacznie różnią się w zależności od stanu. Na przykład w Teksasie jedynie lekarze ze specjalizacją w zakresie chirurgii szczękowo-twarzowej mogą wykonywać zabiegi z wykorzystaniem BT (zarówno do celów terapeutycznych, jak i estetycznych). Natomiast w Kalifornii dentyści mogą stosować BT, ale tylko do zabiegów stomatologicznych. A chirurdzy szczękowo-twarzowi, którzy uzyskali zezwolenie na przeprowadzenie operacji z elementami plastyki twarzy, mogą stosować botoks również do celów leczenia estetycznego. Według Amerykańskiej Akademii Estetyki Twarzy (American Academy of Facial Esthetics) około 7–8% dentystów w Ameryce Północnej wykonuje zabiegi z wykorzystaniem BT i są to również zabiegi estetyczne, a liczba ta stale rośnie.

W wielu krajach europejskich podawanie toksyny botulinowej przez dentystów jest dozwolone, pod warunkiem jednak, że spełniają oni rygorystyczne wymogi szkoleniowe i regulacyjne. W Niemczech lekarze dentyści mogą wykonywać zabiegi z wykorzystaniem BT, ale tylko te mieszczące się w zakresie usług stomatologicznych. W praktyce oznacza to, że dentyści mogą stosować leczenie toksyną botulinową tylko wtedy, gdy nie wykraczają ono poza obręb czerwieni wargowej. Podobne regulacje obowiązują też w Australii.

W Polsce lekarze dentyści mogą wykonywać wszystkie zabiegi z wykorzystaniem BT, ale tylko w obrębie twarzo-czaszki i pod warunkiem, że mają do tego odpowiednie przeszkolenie. Definicja świadczeń zdrowotnych opisana w art. 2 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty stwierdza, że „wykonywanie zawodu lekarza dentysty polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń (...) w zakresie chorób zębów, jamy ustnej, części twarzowej czaszki oraz okolic przyległych”. Ponadto Naczelna Izba Lekarska zaleca lekarzom i lekarzom dentystom, decydującym się na wykonywanie zabiegów z użyciem toksyny botulinowej związanych z poprawą wyglądu pacjenta, posiadane ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmującego w swym zakresie ryzyko związane z tego rodzaju czynnościami.

Ponieważ leczenie z wykorzystaniem BT staje się coraz bardziej zintegrowane z praktyką dentystyczną, zrozumienie aspektów prawnych i praktycznych ma kluczowe znaczenie dla lekarzy. Dzięki szerokim możliwościom zastosowania, toksyna botulinowa stanowi cenne uzupełnienie leczenia stomatologicznego.

Należy jednak pamiętać, że toksyna botulinowa jest lekiem, wydawanym na receptę lub ścisłe zapotrzebowanie medyczne placówki medycznej, jej sprzedaż jest kontrolowana przez producenta i odpowiednią ścieżką przez hurtownie farmaceutyczne i apteki, może więc być podawana tylko i wyłącznie przez uprawnionych do tego lekarzy.

Badanie zatytułowane „Botox: aktualne i pojawiające się trendy dla lekarzy dentystów w stomatologii estetycznej” (“Botox: Current and emerging trends for dental practitioners in esthetic dentistry”) zostało opublikowane online 8 lipca 2024 r. w czasopiśmie Cureus.

Tematy:

Tagi: