DT News - Poland - Testy i badania przesiewowe w kierunku HIV w gabinecie stomatologicznym

Stephen N. Abel, Carrigan L. Parish i Lisa R. Metsch, USA

pon. 24 czerwca 2013

ratować

Na całym świecie ok. 34 mln ludzi żyje z HIV/AIDS. 2,5 mln nowych osób co roku zaraża się wirusem HIV. Wg szacunków Centers for Disease Control and Prevention (CDC) tylko USA żyje z HIV/AIDS ok. 1,14 miliona osób w wieku powyżej 13 lat, z czego 207 600 (18,1%) nie wie o swoim zakażeniu.

Co roku wirusem HIV zaraża się 40 000-50 000 Amerykanów. Liczba ta utrzymywała się w ciągu ostatnich 10 lat na stosunkowo stałym poziomie. Badania wykazują, że uzyskawszy dodatni wynik badania w kierunku HIV, ludzie znacząco ograniczają kontakty seksualne, które mogłyby doprowadzić do przeniesienia zakażenia.

Starając się ułatwić badania przesiewowe w celu objęcia opieką większej liczby osób i zmniejszenia poziomu nowych zakażeń, CDC wydały raport pt.: „Revised recommendations for HIV testing of adults, adolescents, and pregnant women in health-care settings” („Uaktualnione zalecenia dotyczące badania w kierunku HIV osób dorosłych, nastolatków i kobiet ciężarnych w placówkach opieki zdrowotnej”). Te zalecenia z 2006 r. usunęły 2 główne przeszkody, utrudniające szybkie przeprowadzanie badań w kierunku HIV: konieczność wyrażenia pisemnej zgody na badanie, niezależnie od ogólnej zgody oraz konieczność profilaktycznej konsultacji w ramach procesu badania. W 2012 r. amerykański panel ekspertów Preventive Services Task Force, działający pod patronatem Department of Health and Human Services nadał badaniom w kierunku HIV u wszystkich nastolatków oraz u dorosłych w wieku 15-65 lat status A, przyznawany świadczeniom o największym i najlepiej przebadanym łącznym korzystnym wpływie. Status ten ma kluczowe znaczenie w kontekście aktu „Patient Protection and Affordable Care Act”, który wymaga od instytucji ubezpieczenia zdrowotnego oferowania wszystkich usług profilaktycznych posiadających rekomendację A.

Chociaż zaktualizowane zalecenia obejmują rutynowe prowadzenie badań w kierunku HIV we wszystkich placówkach opieki zdrowotnej, w rzeczywistości rutynowe badania są w nich wprowadzane raczej powoli. Wśród pracowników akademickich oraz badaczy zajmujących się problematyką AIDS za obiecujące miejsce, jeśli chodzi o wprowadzanie szybkich testów w kierunku HIV, uważa się gabinety stomatologiczne. Choć gabinety takie nie zostały wymienione przez CDC, wielu czołowych dentystów uważa, że zawód lekarza dentysty jest niedoceniany w zakresie możliwości prowadzenia testów i badań przesiewowych w kierunku infekcji HIV.

Ze względu na charakter i powody pobierania śliny z jamy ustnej, wprowadzenie szybkich testów diagnostycznych w kierunku HIV do standardowego badania stomatologicznego wydaje się w USA logicznym rozszerzeniem rutynowej opieki stomatologicznej. W 2004 r. amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zatwierdziła do użytku OraQuick, 20-minutowy test diagnostyczny w kierunku HIV, wykorzystujący płyn z jamy ustnej, o czułości powyżej 95% i swoistości 99%. CDC opisywała przypadki fałszywie dodatnich wyników (świadczących o niskiej swoistości) w kilku ośrodkach miejskich, gdzie prowadzono szybkie badania z użyciem płynów z jamy ustnej. Z tego względu pozytywny wynik takiego testu należy traktować jako wynik wstępnego badania przesiewowego, który musi zostać potwierdzony techniką Western blot lub metodą immunofluorescencyjną. Mimo to badanie z wykorzystaniem płynu z jamy ustnej, do którego wystarczy pobrać wymaz z błony śluzowej bez konieczności pobierania krwi jest uważane za mniej inwazyjną metodę badania przesiewowego i dlatego jest lepiej akceptowane.

Chociaż związek pomiędzy pobieraniem płynu z jamy ustnej a zawodem dentysty jest oczywisty, nie zostało wyjaśnione, czy lekarze dentyści będą chcieli przyjąć na siebie dodatkowy obowiązek i przeprowadzać badania przesiewowe w kierunku HIV. Obserwowane ograniczenia w stosunku do prowadzenia testów i badań przesiewowych w kierunku HIV w gabinecie dentystycznym obejmują: brak umiejętności w zakresie doradztwa, ograniczenia czasowe, niską akceptację pacjentów, brak szkolenia, zwrot kosztów, kwestie poufności oraz problemy związane z zakresem zabiegów objętych regulacjami prawnymi dla gabinetów stomatologicznych.

Niejednoznaczna interpretacja roli lekarza dentysty w prowadzeniu testów i badań przesiewowych w kierunku HIV stanowi okazję do zgłębienia ogólnej roli, jaką pełni personel stomatologiczny w promowaniu badań przesiewowych w kierunku innych chorób ogólnoustrojowych. Współpraca między dentystami i innymi osobami zaangażowanymi w podstawową opiekę zdrowotną jest już zauważalna w praktyce klinicznej. Badania wykazują, że lekarze dentyści oferują pacjentom medyczne badania przesiewowe i kierują ich w celu postawienia ostatecznego rozpoznania oraz leczenia z powodu chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy nowotwór jamy ustnej.

Podejście to znalazło swoje odbicie w polityce zdrowia publicznego. Inicjatywa zdrowia jamy ustnej Healthy People 2020, opracowana przez Department of Human and Health Services zawiera cel OH–4.3, którym jest „zwiększenie odsetka osób, które zostały w ostatnim roku przebadane albo skierowane na badanie kontroli glikemii przez lekarza dentystę lub higienistkę stomatologiczną”.

Medyczne innowacje w gabinetach stomatologicznych są witane z entuzjazmem. Badanie ilościowe przeprowadzone w 2012 r. wśród specjalistów dentystów w klinice uniwersyteckiej wykazało, że większość z nich uważała szybkie badania śliny w kierunku HIV za obiecujące poszerzenie pola działalności dentystów. Lekarze wyrażali ogromny entuzjazm, jeśli chodzi o nowatorskie podejście i przyszłość stomatologii: „Przeprowadzamy badania przesiewowe w kierunku raka jamy ustnej, dlaczego nie mielibyśmy także badać (śliny) w kierunku HIV?”.

Aby ocenić, jak często osoby z grupy wysokiego ryzyka zakażeniem HIV, które nie były wcześniej objęte badaniem w innych placówkach, odwiedzają gabinety stomatologiczne, przeprowadzono przekrojową analizę danych uzyskanych w 2005 r. w ramach National Health Interview Survey. Wyniki opublikowano w 2010 r. Na podstawie wielu analiz określono, że ponad 70% osób dorosłych, które są zagrożone zarażeniem wirusem HIV, a nigdy nie były badane w tym kierunku, pozostaje w stałym kontakcie z personelem stomatologicznym.

Wyniki te sugerują, że gabinet stomatologiczny może być dobrym, choć pomijanym dotąd miejscem wygodnego przeprowadzania szybkich testów/ badań przesiewowych w kierunku HIV u osób z grupy wysokiego ryzyka i/lub osób wolnych od objawów, a będących nosicielami wirusa HIV. Skuteczne i szerokie wprowadzenie szybkich badań przesiewowych w kierunku HIV będzie prawdopodobnie zależało od poznania podejścia pacjentów, ich punktu widzenia oraz chęci poddania się badaniom.

Choć istniało przekonanie, wyrażone we wcześniejszych opracowaniach, że pacjenci nie zaakceptują testów prowadzonych w gabinetach dentystycznych, dalsze badania wykazały, że nie tylko akceptują oni to miejsce, ale w części przypadków nawet preferują wykonywanie badań przesiewowych w kierunku HIV w gabinecie stomatologicznym. Przykładem może być badanie podejścia pacjentów, przeprowadzone w 2008 r. w Kansas City Free Health Clinic, w którym oceniano gotowość akceptacji szybkiego badania śliny pod kątem zakażenia wirusem HIV, przeprowadzonego podczas wizyty stomatologicznej. Badania wykazały, że spośród osób, które udzieliły odpowiedzi, zdecydowana większość (73%) zgłosiła chęć przeprowadzenia badania w kierunku HIV podczas wizyty u dentysty. Co więcej, kiedy pytano pacjentów, u którego z wymienionych specjalistów opieki zdrowotnej najchętniej poddaliby się badaniu w kierunku HIV, większości nie robiło to różnicy (62%), natomiast drugą z kolei najczęściej wybieraną odpowiedzią było „u mojego dentysty” (37%).

Badanie jakościowe przeprowadzone w 2012 r. przez New York University i dotyczące stosunku pacjentów do testów w kierunku HIV przeprowadzanych podczas wizyty stomatologicznej przyniosło bardzo podobne wyniki: 74% wskazało, że zaakceptowaliby badanie przesiewowe w kierunku HIV jako element badania stomatologicznego. Niektórzy respondenci wskazywali określone zalety takiego rozwiązania, np. jego wygodę. Ma to kluczowe znaczenie w świetle ostatnich badań, w których wymieniano konieczność dodatkowego umówienia się na wizytę, kwestie logistyczne oraz strach związany z oczekiwaniem na wyniki.

W wymienionych wcześniej badaniach wykazano gotowość dentystów i pacjentów do akceptowania szybkich badań w kierunku HIV podczas wizyt stomatologicznych. Kolejnymi czynnikami, które wpływają na zachowania lekarzy dentystów i faktyczne wykorzystanie przez nich szybkich testów w kierunku HIV są: ich wiedza na temat HIV/AIDS oraz świadomość aktualnej polityki w dziedzinie zdrowia publicznego. W 2012 r. przeprowadzono krajowe badanie ankietowe, sponsorowane przez National Institute of Dental and Craniofacial Research (National Institutes of Health), które obejmowało wysłanie do reprezentatywnej próby 2300 dentystów ankiety oceniającej ich wiedzę, stosunek, przekonania oraz gotowość do oferowania rutynowych szybkich testów w kierunku HIV podczas wizyt stomatologicznych. Ograniczoną wiedzę lekarzy dentystów na temat innowacji w dziedzinie badań w kierunku HIV oraz krajowej polityki w obszarze zdrowia publicznego wykazało już pierwsze pytanie. Mniej niż 1/3 (32,3%) kiedykolwiek słyszała o szybkich testach w kierunku HIV przed przystąpieniem do ankiety. Tylko 13,8% respondentów wiedziało o zaktualizowanych w 2006 r. rekomendacjach CDC, dotyczących badań w kierunku HIV w placówkach ochrony zdrowia. Brak odpowiedniej wiedzy na temat badań w kierunku HIV był wskazywany jako częsta bariera (64,5%). Mniej niż połowa (40,3%) uważała, że ma dobrą lub doskonałą kliniczną wiedzę na temat HIV/AIDS.

Wobec pojawienia się technologii diagnostycznych, które są szybkie, niezawodne i stosunkowo proste, możliwość szybkich badań przesiewowych w kierunku HIV staje się normą. Jednak pomimo rosnącej liczby osób żyjących z HIV/AIDS i utrzymującej się na stałym poziomie liczby nowych infekcji każdego roku, dentyści niechętnie wprowadzają rutynowe testy i badania przesiewowe w kierunku HIV do standardowego badania i do swoich gabinetów. W celu promocji i rozpowszechnienia szybkich testów w kierunku HIV wykonywanych podczas wizyt stomatologicznych konieczne będzie wprowadzenie ukierunkowanych działań edukacyjnych dla członków zespołów stomatologicznych i ich pacjentów.

Lekarze dentyści mają ten sam cel, co lekarze podstawowej opieki zdrowotnej: promocję zdrowia i zapobieganie chorobom. Stomatologia znajduje się jednak na rozdrożu: idąc jedną drogą, będzie podkreślać i stawiać na pierwszym miejscu doświadczenie techniczne, druga droga to przekroczenie dotychczasowych tradycyjnych granic i nacisk na zdrowie publiczne oraz jego modyfikację, także metodami, których dziś jeszcze nie znamy. Droga, którą dziś wybierzemy będzie definiowała nasz zawód w przyszłości.

Badanie wspomniane w niniejszej publikacji było finansowane przez National Institute of Dental and Craniofacial Research w ramach grantu nr 1R01 DE01961501. Jego treść odzwierciedla wyłącznie poglądy autorów, które nie muszą być zbieżne z oficjalnym stanowiskiem National Institutes of Health.

Piśmiennictwo dostępne u wydawcy.

To post a reply please login or register

Powiązane artykuły

Badania przesiewowe w kierunku cukrzycy w gabinetach dentystycznych

Lekarze dentyści mogą przeprowadzając badania przesiewowe w kierunku pacjentów z cukrzycą typu 2 lub w stanie przedcukrzycowym. Warto skupić się na ...

Prawo karne w gabinecie stomatologicznym

Polski ustawodawca uregulował odpowiedzialność lekarza oraz lekarza dentysty, w tym odpowiedzialność na gruncie prawa karnego, za błędy popełniane ...

W gabinecie stomatologicznym nie musi boleć

„Sprawienie bólu pacjentowi podczas leczenia nie jest jednorazowym problemem. Nawet incydent może pozostawić w psychice uraz, który przez lata będzie...

Pacjent leczony bisfosfonianami w gabinecie stomatologicznym

Pacjenci przyjmujący leki z grupy bisfosfonianów stanowią grupę ryzyka wystąpienia martwicy kości BRONJ. Przy właściwym postępowaniu można ...

MZ chce wprowadzić obowiązek asysty w każdym gabinecie stomatologicznym

Do konsultacji społecznych trafił projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu stomatologii. Projekt zawiera ...