Lekarze muszą być przygotowani na zwiększającą się roszczeniowość pacjentów!

Jakie akty prawne regulują kwestie zgody pacjenta na wykonanie procedury medycznej i obowiązki lekarza w tym zakresie?
Zdecydowana większość tych regulacji zawarta jest w Ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty – tam przede wszystkim znajdują się wszelkie kwestie dotyczące praw i obowiązków lekarza i lekarza dentysty, zresztą nie tylko w tym zakresie. Są to m.in.: prawo pacjenta do informacji i odpowiadający temu obowiązek udzielenia tej informacji przez lekarza. Drugim ważnym dokumentem jest Kodeks Etyki Lekarskiej, który wiele kwestii zawartych we wspomnianej ustawie powtarza, ale także rozbudowuje i precyzuje. W niektórych przypadkach mogą mieć też zastosowanie przepisy Kodeksu Karnego, bo gdy w wyniku przeprowadzonego zabiegu, na który pacjent nie wyraził zgody, dojdzie do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, lekarz podlega odpowiedzialności i konsekwencjom szczegółowo sformułowanym w Kodeksie Karnym.

W jakiej formie pacjent powinien wyrazić swoją zgodę na poddanie się zabiegowi? Czy sam fakt, że przychodzi do gabinetu, siada na fotel i poddaje się czynnościom lekarza dentysty nie jest już taką „domniemaną” zgodą?
Na wszystkie czynności z udziałem lekarza i pacjenta, do których dochodzi w gabinecie lekarskim i stomatologicznym, pacjent musi wyrazić zgodę. Oczywiście, może być ona wyrażona zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej. Pojawia się tutaj jednak wątpliwość dotycząca kwestii dowodowych w przypadku ewentualnego procesu sądowego. Zawsze należy uwzględnić ryzyko, że pacjent poddający się określonym zabiegom medycznym czy dentystycznym, który przed ich wykonaniem na nie się zgodził, przed sądem może powiedzieć, że takiej zgody nie wyrażał. Dlatego, dla własnego bezpieczeństwa, lekarz powinien uzyskać zgodę pacjenta na piśmie. Z doświadczenia wiem, że dość powszechne jest zjawisko zaniedbywania przez lekarzy kwestii dotyczących zarówno dokumentacji medycznej, jak i pobierania od pacjentów wszelkiego rodzaju zgód i oświadczeń. Są to, co prawda, dość uciążliwe obowiązki, jednak niezbędne, ponieważ roszczeniowość pacjentów z roku na rok wzrasta i wzrasta także liczba pozwów kierowanych do sądów przeciwko lekarzom. Lekarze muszą być na to przygotowani – tym bardziej, że na rynku pojawia się coraz więcej wyspecjalizowanych w tej dziedzinie firm odszkodowawczych oferujących pacjentom usługi w tym zakresie. Nie należy mylić ich z profesjonalnymi kancelariami prawnymi!

Poddający się zabiegowi pacjent nie zawsze rozumie treść informacji, którą podaje mu lekarz, tymczasem zawsze ma prawo do informacji jasnej i zrozumiałej. Jaki jest sposób na dobre porozumienie z pacjentem?
Przepisy mówią wyraźnie o tym, że pacjentowi powinna być udzielona informacja na temat badania, diagnozy, koniecznych do wykonania czynności i zabiegów, a także o tym, jak będzie wyglądał przebieg tych czynności, jakie są oczekiwane ich efekty, konsekwencje oraz zagrożenia, skutki uboczne i ryzyko. Im więcej tych informacji, tym lepiej, ale nie zawsze da się wszystko przewidzieć i o wszystkim poinformować – mamy tu wszak do czynienia z niezwykle delikatną materią, dotyczącą zdrowia i samopoczucia człowieka. Ważną kwestią jest też sposób, w jaki się informuje. W najlepiej pojętym interesie lekarza jest to, żeby pacjent zrozumiał każde zdanie, jakie lekarz do niego kieruje. Używajmy zatem prostego języka, tłumacząc nawet najbardziej skomplikowane zagadnienia i fachowe terminy. Domagajmy się podpisywania zgód, oświadczeń i dokumentów, pamiętając zawsze o tym, że sądy, wydając wyroki, opierają się nie na słowach i przypuszczeniach, ale wyłącznie na dowodach.

Wielu lekarzy, w tym także lekarzy dentystów, dokumentuje swoją pracę, nie tylko za pomocą dokumentów pisanych, ale także zdjęć i filmów video. Zwykle nie są to formy przeznaczone do ogólnodostępnej publikacji, ale pojawiające się na łamach branżowych pism i innych mediów oraz prezentowane podczas kongresów i szkoleń. Czy w takich sytuacjach pacjent musi wyrażać zgodę na udostępnienie do publikacji swojego wizerunku?
Każdego lekarza i lekarza dentystę obowiązuje konieczność zachowania tajemnicy zawodowej, dlatego dane o pacjencie, jego chorobie i zabiegach, którym się poddaje nie mogą być ujawniane w żadnej formie – poza szczególnymi przypadkami, np. w niektórych aspektach postępowania przed sądem, ale o nich tu nie mówimy. Niemniej jednak istnieje kilka wyjątków, a jednym z nich jest działalność naukowo-szkoleniowa i edukacyjne. Jeżeli pacjenta nie można zidentyfikować na podstawie podanych informacji i danych, przebiegu operacji, wyników badań laboratoryjnych i innych, to sprawa jest prosta i w takim wypadku nie jest potrzebna zgoda w jakiejkolwiek formie. Jeżeli jednak zabieg dokumentowany jest w postaci fotografii lub zapisu video, to pacjent musi być o tym fakcie uprzedzony i konieczne jest wyrażenie przez niego zgody na takie dokumentowanie. Publikacja jest kwestią odrębną. Lekarz powinien poinformować pacjenta wyrażającego zgodę na dokumentowanie zabiegu z jego udziałem, że elementy tej dokumentacji (np. zdjęcia lub zapis video) mogą być wykorzystane do celów naukowych lub edukacyjnych. I – jak wspominaliśmy – jeśli identyfikacja nie jest możliwa, zgoda nie jest potrzebna. W każdym innym przypadku jest absolutnie niezbędna.

Rozmawiała Marzena Bojarczuk

 

Kontakt:
Jacek Świeca – adwokat, radca prawny, specjalizuje się w prawie medycznym, kwestiach upadłości i restrukturyzacji oraz własności przemysłowej i intelektualnej. Z Jackiem Świecą można się skontaktować pod nr tel.: 507 554 984 lub pisząc na adres e-mail: swieca@swwp.pl