DT News - Poland - Przedawnienie roszczeń z tytułu błędów medycznych

Search Dental Tribune

Przedawnienie roszczeń z tytułu błędów medycznych

Fot.: © gunnar3000 - Fotolia.com
Małgorzata Świeca, Polska

Małgorzata Świeca, Polska

pon. 12 sierpnia 2013

ratować

Przedawnienie roszczeń stanowi instytucję prawa cywilnego, która wyklucza możliwość skutecznego dochodzenia roszczeń przez wierzyciela, co jest konsekwencją bezczynnego upływu czasu określonego w ustawie, do wykonania przez uprawniony podmiot przysługujących mu praw i obowiązków.

Na skutek upływu terminu przedawnienia zobowiązanie do naprawienia szkody wprawdzie nie wygasa, jednakże zobowiązany może się od niego skutecznie uchylić, podnosząc zarzut przedawnienia i tylko dobrowolne spełnienie przez niego świadczenia może doprowadzić do naprawienia szkody. Należy podkreślić, iż terminy przedawnienia mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie mogą być zmienione przez czynność prawną. Na bieg tych terminów mają jednak wpływ zdarzenia powodujące ich zawieszenie (np. siła wyższa) lub przerwę biegu przedawnienia, bowiem zgodnie z art. 123 Kodeksu Cywilnego, bieg przedawnienia przerywa się:
- przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,
- przez wszczęcie mediacji.
Skutkiem wymienionych zdarzeń jest fakt, iż w okresie zawieszenia przedawnienie nie biegnie, po czym biegnie dalej, zaś w przypadku przerwania biegu, po przerwie biegnie ono na nowo.
Problematyka przedawnienia roszczeń z tytułu błędów medycznych jest zróżnicowana ze względu na rodzaj stosunku prawnego, jaki może łączyć pacjenta z lekarzem. Wyróżniamy w tym zakresie sytuacje, kiedy pacjent leczy się prywatnie lub też, gdy pacjenta nie łączy z lekarzem czy zakładem opieki zdrowotnej żaden stosunek umowny, a swoje prawo do leczenia wywodzi on z ubezpieczenia zdrowotnego.

W pierwszym przypadku pacjent zawiera umowę o usługi lecznicze z samodzielnie praktykującym lekarzem, z niepublicznym zakładem opieki zdrowotnej albo umowę z publicznym zakładem opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń niegwarantowanych (nie przysługujących pacjentowi z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego). Na wyróżnionej płaszczyźnie termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych pacjenta zależy od charakteru prawnego zawartej umowy (tzw. odpowiedzialność kontraktowa). Co do zasady jest to umowa o usługi podobne do zlecenia, a zgodnie z art. 750 Kodeksu Cywilnego do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. W konsekwencji zatem do roszczeń pacjenta stosuje się ogólny termin przedawnienia – w myśl art. 118 Kodeksu Cywilnego, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata.

Warto również wyróżnić w tym miejscu zaistnienie stosunku prawnego o charakterze umowy o dzieło, np. przy dokonaniu niektórych zabiegów z zakresu chirurgii plastycznej lub stomatologii estetycznej (np. wykonania uzupełnienia protetycznego). W takim przypadku zastosowanie ma art. 646 Kodeksu Cywilnego, który stanowi, iż roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

Szkoda na osobie wyrządzona przy świadczeniu usług medycznych ma także charakter deliktowy, co w konsekwencji prowadzi do zbiegu odpowiedzialności kontraktowej z deliktową. Zarówno więc w pierwszym, jak i drugim z wyróżnionych przypadków, pacjenci co do zasady dochodzą swych roszczeń w terminach przewidzianych w art. 4421 Kodeksu Cywilnego, w myśl którego roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Wskazać tu również należy, że początek biegu terminu przedawnienia rozpoczyna się po spełnieniu obu przesłanek łącznie, tj. zarówno ujawienia szkody, jak i dowiedzenia się o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W konsekwencji, jeżeli poszkodowany dowie się o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody później niż o samej szkodzie, to ta późniejsza data wyznacza początek biegu przedawnienia.

W orzecznictwie prezentowany jest pogląd, z którego wynika, że posiadanie wiadomości o szkodzie jako przesłanki koniecznej do dochodzenia odszkodowania zostaje już zrealizowane w chwili, w której poszkodowany wie o wystąpieniu szkody w ogóle, czyli gdy ma świadomość faktu powstania szkody, a jeszcze nie wie o jej wysokości i właśnie ta świadomość wystarcza do rozpoczęcia biegu przedawnienia. Wyrażono też pogląd, że przepis art. 442 § 1 Kodeksu Cywilnego wiąże rozpoczęcie biegu przedawnienia z powzięciem przez poszkodowanego wiadomości o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, a nie o zakresie szkody czy trwałości jej następstw. Ponadto, w wyroku z 21 października 2011 r. Sąd Najwyższy (sygn. IV CSK 46/11) zaprezentował stanowisko, zgodnie z którym o dowiedzeniu się o szkodzie można mówić wtedy, gdy poszkodowany zdaje sobie sprawę z ujemnych następstw zdarzenia wskazujących na fakt powstania szkody, gdy ma świadomość doznanej szkody. Opierając się więc na przyjętej linii orzeczniczej, należy przyjąć, iż datą rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej na osobie jest data uzyskania przez poszkodowanego wiedzy o następstwach zdarzenia szkodzącego na podstawie miarodajnego i autorytatywnego orzeczenia kompetentnej placówki medycznej. Wiedza poszkodowanego o szkodzie musi być na tyle dokładna, by mógł on, wytaczając powództwo o jej naprawienie, sprostać ustawowemu wymaganiu zawartemu w art. 187 § 1 Kodeksu Postępowania Cywilnego, zgodnie z którym pozew powinien zawierać dokładne określenie żądania oraz przytoczenie uzasadniających je okoliczności faktycznych. Poszkodowany, dochodząc odszkodowania nie może poprzestać na jakimkolwiek żądaniu, musi zatem dysponować na tyle szczegółowym rozeznaniem swojej choroby i jej skutków, by móc sformułować prawidłowo żądanie zasądzenia odszkodowania, zadośćuczynienia i renty, ze świadomością, jakie szkody żądania te obejmują.

Korzystnym dla poszkodowanego odstępstwem od reguły wskazanego 3-letniego terminu przedawnienia jest § 2 art. 4421 Kodeksu Cywilnego, pozwalający poszkodowanemu na skorzystanie z 20-letniego terminu przedawnienia w przypadku, gdy działanie lub zaniechanie personelu medycznego nosi znamię przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Przyjęcie 20-letniego terminu przedawnienia wymaga ustalenia, że przestępstwo popełnione zostało przez konkretną osobę lub osoby. Dla ustalenia zaistnienia faktu zbrodni lub występku jako przyczyny szkody nie jest wymagane, by sprawca został skazany, bowiem sąd cywilny może dokonać w tym względzie własnych ustaleń dotyczących podmiotowych i przedmiotowych znamion przestępstwa, wedle reguł prawa karnego, w tym m.in. co do wykazania winy i koniecznością rozstrzygania wątpliwości na korzyść oskarżonego. Jedynie, gdy zapadnie już prawomocny wyrok sądu karnego, wtedy sąd cywilny jest z mocy art. 11 Kodeksu Postępowania Cywilnego związany tym uprzednio zapadłym wyrokiem.

Kończąc rozważania na temat czasowego ograniczenia możliwości realizacji prawa do odszkodowania z tytułu błędów medycznych, warto wskazać na podstawowe uzasadnienie oraz funkcje instytucji przedawnienia. Pierwszą z nich stanowi stabilizacja stosunków społecznych i gospodarczych, bowiem unikać należy wzruszania długotrwałych stanów faktycznych, stabilizacja ta leży bowiem w interesie wszystkich uczestników obrotu. Niewątpliwie jednak najważniejszą i najmocniejszą aksjologicznie funkcją jest funkcja dyscyplinująca, jako że bieg okresu przedawnienia powinien stanowić motywację dla poszkodowanego, aby wystąpić na drogę prawną. Chodzi tu przede wszystkim o uniknięcie skutków upływ czasu, który może rodzić trudności dowodowe zarówno po stronie powoda, jak i pozwanego. Znaczenie dyscyplinujące pozostaje w zgodzie z kompensacyjną funkcją odpowiedzialności odszkodowawczej, jednak można stwierdzić, iż sprzeczne jest z jej funkcją penalną, ponieważ w wyniku upływu okresu przedawnienia sprawca szkody unika odpowiedzialności i nie ponosi konsekwencji swojego bezprawnego działania.
 

To post a reply please login or register
advertisement
advertisement