Terapia czynnościowa mięśni

Najważniejsze mięśnie, będące w obszarze zainteresowań miologa jamy ustnej i twarzy to: mięsień skroniowy, żwacz, mięśnie skrzydłowe przyśrodkowy i boczny, mięsień policzkowy, okrężny ust oraz bródkowy.

Mioczynnościowa terapia jamy ustnej to jedna z form fizykalnej terapii twarzy. Obejmuje ćwiczenia i stymulację, które mają hamować nieprawidłowe zachowania i/lub wzmacniać właściwą czynność mięśni.

Pozycja spoczynkowa języka, żuchwy i warg jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju jamy ustnej. Jeśli język spoczywa pomiędzy zębami bocznymi, nie mogą one całkowicie się wyrżnąć, a w związku z tym dochodzi do zgryzu otwartego. Jeżeli w pozycji spoczynkowej język opiera się o przednie zęby szczęki, szczególnie w przypadku krótkiej lub słabej wargi górnej, zęby mogą zanadto wychylić się ku przodowi. Jeśli w spoczynku wargi nie są złączone, może to niekorzystnie wpływać na wzrost i rozwój jamy ustnej.
Nadmierne ruchy struktur jamy ustnej niezwiązane z żywieniem lub mową, takie jak zgrzytanie i zaciskanie zębów, ssanie kciuka lub innych palców albo obgryzanie paznokci także mogą wpływać na stan zębów oraz na zdrowie i funkcjonowanie jamy ustnej, szczególnie żuchwy. Każdy nawyk o nadmiernym natężeniu, czasie trwania i częstotliwości może doprowadzić do sytuacji, w której siły nacisku lub tarcia zaczną wywierać wpływ na wygląd twarzy lub zdrowie i funkcjonowanie jamy ustnej.

Jedno z najczęściej spotykanych zaburzeń to tzw. połykanie niemowlęce – typ dysfunkcji, w której język podczas przełykania naciska do przodu i/lub na boki albo jest wtłaczany pomiędzy zęby. Każdego dnia powtarzamy czynność połykania wiele razy, zwykle robiąc to podświadomie. Jeśli podczas połykania język naciska na zęby albo jest pomiędzy nie wtłaczany, wywierane siły mogą mieć niekorzystny wpływ na zęby, wzrost kości, stan tkanek miękkich oraz funkcjonowanie jamy ustnej. Do objawów, jakie mogą towarzyszyć niemowlęcemu typowi przełykania, należą m.in.:

•  połykanie powietrza,
•  trudności w połykaniu tabletek lub suchych pokarmów,
•   trudności w noszeniu protez,
•   przetrwały wpływ na podniebienie twarde w związku z nawykiem ssania palca,
• przewlekłe oddychanie przez usta,
•   ciągłe uczucie zatkanego nosa,
•   napięcie i brak równowagi mięśni jamy ustnej i twarzy,
•   przewlekłe bóle głowy, tiki nerwowe lub ból w obrębie twarzy.

Inne problemy, jakimi może zajmować się miolog jamy ustnej i twarzy, to np.:

•   sklepienie gotyckie,
•   słabe mięśnie ust,
• grymas twarzy podczas przełykania,
•   przyrośnięte wędzidełko języka,
•   protruzja języka w pozycji spoczynkowej,
•   nadmierny rozwój mięśnia bródkowego,
•   bezdech senny.

Za przyczynę problemów miofunkcjonalnych w obrębie jamy ustnej i twarzy często uznaje się infekcje lub niedrożność górnych dróg oddechowych – szczególnie, jeśli w efekcie w pozycji spoczynkowej szpara ust nie jest domknięta. Zmniejszone napięcie mięśni lub niewłaściwe ustawienie mięśni jamy ustnej negatywnie wpływa na rozwijające się struktury jamy ustnej i twarzy.

Długotrwały nawyk ssania niezwiązany z przyjmowaniem pokarmów również może zniekształcać budowę jamy ustnej. Czasami nieprawidłowa artykulacja może wynikać z zaburzeń neurologicznych lub niedorozwoju fizycznego. Często trudno jest stwierdzić przyczynę zaburzeń mięśniowo-czynnościowych jamy ustnej i twarzy, ponieważ zachowania mogą wynikać z bodźców, które nie są już obecne.

Niezależnie od przyczyny, po ukształtowaniu się nieprawidłowych schematów behawioralnych w obrębie jamy ustnej, mają one tendencję do utrzymywania się do czasu ich zmiany przez bodźce zewnętrzne lub terapię, co umożliwia wyuczenie nowych zachowań. Czasami zmiana warunków panujących w jamie ustnej przez ortodontę może przyczynić się do poprawy funkcjonowania mięśni. Jeśli jednak nie ma wskazań do leczenia stomatologicznego albo jeśli samo leczenie ortodontyczne nie przyniesie pożądanej zmiany w czynności jamy ustnej, konieczna może być terapia mięśniowo-czynnościowa. Nieprawidłowe nawyki mogą też utrudniać leczenie stomatologiczne lub ortodontyczne i pogarszać stabilność uzyskanych efektów.

Terapia miofunkcjonalna jamy ustnej i twarzy to strukturalne, indywidualne leczenie, mające na celu przywrócenie i utrzymanie prawidłowego funkcjonowania jamy ustnej. Terapeuta stara się skorygować nieprawidłowe ruchy mięśni i wypracować naturalne, swobodne czynności, takie jak ustna faza połykania, artykulacja mowy oraz pozycja spoczynkowa jamy ustnej. Terapia może obejmować wybrane elementy spośród następujących możliwości:
- eliminacja niekorzystnych parafunkcji,
- redukcja zbędnego napięcia i nacisku mięśni twarzy i ust,
- wzmacnianie mięśni, które niedostatecznie sprzyjają normalnemu funkcjonowaniu,
- wypracowanie prawidłowej pozycji spoczynkowej języka, warg, żuchwy i mięśni twarzy,
- stworzenie prawidłowych schematów odgryzania, żucia i połykania.

Czas trwania terapii i częstość wizyt zależą od stopnia nasilenia i charakteru zaburzeń. W większości przypadków sama terapia to proces krótkotrwały. Aktywna faza leczenia trwa ok. 3-6 miesięcy. Konieczne mogą okazać się wizyty kontrolne w rosnących odstępach czasu w okresie 6-12 miesięcy.

Specjalista terapii mięśniowo-czynnościowej jamy ustnej przechodzi szczegółowe szkolenie, obejmujące diagnostykę i leczenie wielu zaburzeń jamy ustnej i twarzy. Wiele osób kończy dodatkowe specjalistyczne szkolenia w dziedzinie zaburzeń mowy, higieny stomatologicznej, stomatologii oraz w innych dziedzinach związanych ze zdrowiem. Większość należy do Międzynarodowego Towarzystwa Miologii Jamy Ustnej i Twarzy (International Association of Orofacial Myology – IAOM), które reguluje zasady praktykowania zawodu miologa jamy ustnej i twarzy oraz materiał szkoleń i sposób ich prowadzenia, a także monitoruje proces certyfikacji, kończący się przyznaniem tytułu certyfikowanego miologa jamy ustnej i twarzy (Certified Orofacial Myologist – COM). Posiadanie tego certyfikatu nie jest konieczne, aby móc pracować jako miolog, jest jednak bardzo polecane.

Więcej informacji na temat IAOM oraz zawodu miologa jamy ustnej i twarzy znaleźć można na stronie internetowej: www.iaom.com