Co jedliśmy 6 000 lat temu, czym różniły się zęby kobiet i mężczyzn we wczesnym średniowieczu i czy współczesne wady zgryzu to wynik zmian ewolucyjnych – m.in. na te pytania mają dać odpowiedź badania prowadzone przez naukowców z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego.
Prowadząca prace badawcze nad aparatem żucia, a więc m.in. zębami i kośćmi szczęk, dr Justyna Karkus z Katedry Antropologii zaznaczyła, że to doskonały materiał do zbadania zmian mikroewolucyjnych. „Zęby są świetnym materiałem badawczym, ponieważ w porównaniu z kośćmi są bardziej odporne na działania niekorzystnych czynników środowiska zewnętrznego, takich jak temperatura, wysychanie czy zaleganie w wodzie. Ponadto, zęby tworzą się raz w życiu i w odróżnieniu od kości nie ulegają przebudowie” – wyjaśniła i przypomniała, że badania tej części ludzkiego ciała są często wykorzystywane w kryminalistyce. Na ich podstawie można ocenić wiek w chwili śmierci czy dietę badanego osobnika, a pośrednio również jego status społeczno-ekonomiczny.
Prace biologów z UŁ mają wykazać, jak zmieniał się ludzki aparat żucia w ostatnich 6 000 lat, czyli od epoki neolitu. Dr Karkus wskazała, że można zauważyć bardzo duże różnice między szkieletami osób pochodzącymi z neolitu a tymi z wczesnego średniowiecza. „Trzeba jednak pamiętać, że pomiędzy tymi okresami jest bardzo duża luka czasowa, która wynika z tego, że między neolitem a wczesnym średniowieczem dominował ciałopalny obrządek pogrzebowy, a co za tym idzie – brakuje kompletnych szkieletów, które można by było badać. Z drugiej strony, to właśnie dzięki tej luce wyraźnie widać zmiany, które następowały w budowie aparatu żucia” – tłumaczyła. Dodała, że w tym czasie populacje bardzo się zmieniały się pod kątem kulturowym. „W okresie neolitu obserwujemy bardzo duże obciążenie aparatu żucia, spowodowane np. twardą dietą, brakiem rozdrobnionego pokarmu i obróbki termicznej, ale również obciążeniami zębów w czasie pracy, czyli wykorzystywaniem zębów jako tzw. trzeciej ręki. Po wprowadzeniu do diety miękkich pokarmów, np. ziemniaków, co miało miejsce w Polsce ok. XVII w., obciążenie aparatu żucia stało się jeszcze mniejsze” – powiedziała.
Badania łódzkich naukowców wykazały, że odciążony aparat żucia po prostu się zmniejszał, ale nie wszystkie jego elementy w tym samym tempie. Na niektóre z nich większy wpływ mają zmiany środowiska, na inne geny. I tak jest z zębami, które są silnie uwarunkowane genetycznie, a z kolei kości szczęki i żuchwy bardziej reagują na zmiany środowiskowe. „Doprowadziło to do tego, że zęby zmniejszały się wolniej, a kości szybciej. Dochodziło więc do dysharmonii i nasiliła się częstość występowania wad w obrębie aparatu żucia. Z badań wynika, że w każdym kolejnym pokoleniu tych wad możemy spodziewać się więcej” – wyjaśniła dr Karkus.
Kolejną znaczącą zmianą jest zmniejszanie liczby zębów. „Jeśli spojrzymy na 3. zęby trzonowe (tzw. ósemki), to w neolicie ich braki występowały u niespełna 8% badanych osób, w XIX w. to już 50%. Ten proces wynika z tego, że w trakcie zmian mikroewolucyjnych łatwiej jest zmniejszyć liczbę zębów niż ich rozmiar. Możemy więc powiedzieć, że jeżeli komuś nie wyrosły ósemki, to jest on ewolucyjnie zaawansowany” – wskazała.
Ślady na zębach może zostawiać też rodzaj wykonywanej pracy. „Również współcześnie krawcy, szewcy, cukiernicy czy piekarze będą mieli charakterystyczne dla wykonywanego zawodu zmiany w uzębieniu. W przypadku dwóch pierwszych zawodów będą to rowki na brzegu siecznym zębów, spowodowane przytrzymywaniem zębami igieł lub nici. Cukiernicy i piekarze będą mieli ubytki próchnicowe, ponieważ unoszące się w powietrzu cukry będą się osadzały na zębach i prowadziły do ich zniszczenia” – przekonywała.
Podobne zmiany można znaleźć również u przedstawicieli dawnych populacji. Badania wykazały, że w analizowanej grupie z wczesnego średniowiecza (XI-XIII w.) u kobiet częściej występowały wady poziomego ustawienia zębów przednich. Prawdopodobnie wpłynęło na to wykorzystanie zębów podczas pracy. Źródła historyczne wskazują, że w tym czasie częstym zajęciem kobiet było np. przędzenie. Dodatkowo, u tych kobiet widoczne są również zmiany zwyrodnieniowe w stawie skroniowo-żuchwowym, czyli w tym, który intensywnie pracuje podczas używania aparatu żucia.
Porcelanowa licówka wykonana z niezwykle wytrzymałego, półprzezroczystego materiału, ukryje niedoskonałości estetyczne zęba nawet na ...
Kiedy myśli się o okresie średniowiecza, często określanego mianem „ciemnych wieków”, łatwo można założyć, że stan zdrowia wielu populacji ...
Nierówne zęby czy przerwy między nimi to nie problem. Dzięki aparatowi ortodontycznemu wadę zgryzu można wyeliminować w każdym wieku.
Nie każdego Polaka stać na leczenie stomatologiczne w prywatnym gabinecie, dlatego też coraz popularniejsze staje się leczenie na kredyt. Co trzeci ...
Opracowanie biomateriałów implantacyjnych nowej generacji to cel badań prowadzonych przez naukowców z Polski i Austrii. Dzięki temu implanty ...
Trwają prace wykończeniowe i montaż wyposażenia wewnątrz nowego budynku Zakładu Nauk o Człowieku Uniwersytetu Rzeszowskiego. W budynku kształcić ...
Fotografia jest wspaniałą dziedziną… Może być formą ekspresji, rejestracji chwili…, jej piękna i ulotności, ale jest także ...
Lekarze i specjaliści w zakresie żywienia zachęcają do spożywania owoców i soków każdego dnia. Bardzo często jednak zapominamy o ich ...
Oporność na antybiotyki staje się coraz ważniejszym problemem w stomatologii, medycynie i zdrowiu publicznym. Ponieważ nadmierne przepisywanie ...
Uzupełnienia protetyczne na bazie tlenku cyrkonu, znane ze swojej trwałości i estetyki przypominającej naturalne zęby zyskały popularność w ciągu ...
Webinarium na żywo
pią. 19 lipca 2024
2:00 (CET) Warsaw
Webinarium na żywo
śro. 7 sierpnia 2024
12:00 (CET) Warsaw
Webinarium na żywo
śro. 14 sierpnia 2024
1:00 (CET) Warsaw
Webinarium na żywo
śro. 14 sierpnia 2024
6:30 (CET) Warsaw
Webinarium na żywo
śro. 21 sierpnia 2024
3:00 (CET) Warsaw
Dr. Jim Lai DMD, MSc(Perio), EdD, FRCD(C)
Webinarium na żywo
czw. 29 sierpnia 2024
2:00 (CET) Warsaw
Webinarium na żywo
pon. 2 września 2024
11:00 (CET) Warsaw
To post a reply please login or register