DT News - Poland - Bezpieczeństwo i skuteczność środków medycznych stosowanych u dzieci podczas ząbkowania

Marzena Bojarczuk, Dental Tribune Polska

pią. 15 września 2023

ratować

Fizjologicznemu wyrzynaniu zębów mogą towarzyszyć objawy powodujące dyskomfort u dziecka, dlatego rodzice stosują różne metody oraz środki, nie zawsze bezpieczne i skuteczne. Z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego powołano grupę ekspertów stomatologii dziecięcej, pediatrii, neonatologii i farmakologii w celu opracowania wskazówek dotyczących postępowania w czasie ząbkowania u dziecka.

Dokonano przeglądu piśmiennictwa dotyczącego przebiegu wyrzynania zębów, objawów towarzyszących ząbkowaniu, bezpieczeństwa i skuteczności metod oraz środków stosowanych do ich łagodzenia. Wyniki przeglądu wykorzystano do przygotowania dokumentu zawierającego podstawowe informacje o objawach towarzyszących fizjologicznemu ząbkowaniu, środkach łagodzących dyskomfort związany z ząbkowaniem mogących stanowić zagrożenie dla niemowlęcia, a także rekomendacje metod oraz środków skutecznych i bezpiecznych dla dziecka.

Objawy związane z ząbkowaniem
W opinii rodziców, pojawianiu się zębów mlecznych w jamie ustnej towarzyszą różnego rodzaju dolegliwości miejscowe i ogólne. Badanie przeprowadzone w Polsce w grupie rodziców/opiekunów prawnych 630 dzieci w wieku 5-36 miesięcy wykazało, że aż 83,6% jest przekonanych, że w czasie ząbkowania wystąpił u dziecka dyskomfort lub ból, który wymagał interwencji. Przynajmniej jeden objaw ogólnoustrojowy odnotowało 71,6% matek, miejscowy – 58,7% (obrzmienie, zaczerwienienie dziąsła w okolicy wyrzynającego się zęba). Najczęściej obserwowano: nadmierne ślinienie się, podwyższenie temperatury ciała, zaburzenia snu, pobudzenie dziecka, rzadziej utratę apetytu, biegunkę, objawy nieżytu górnych dróg oddechowych (katar).

Podobną częstość występowania objawów ogólnych ząbkowania do obserwowanych w Polsce i podobny ich charakter odnotowali Memarpour i wsp. u 99,2% dzieci w wieku 8-36 miesięcy oraz Azevedo i wsp. u 91,93% dzieci w wieku 12-23 miesięcy, mniejszą częstość podali Feldens i wsp. – 73,0%. Warto podkreślić, że występowanie objawów ogólnych jest związane z nasileniem stanu zapalnego dziąsła wokół wyrzynającego się zęba. Obecność mediatorów zapalnych w błonie śluzowej w okolicy wyrzynającego się zęba pobudza receptory nocyceptywne, co może być przyczyną dyskomfortu, a nawet bólu odczuwanego przez dziecko.

Objawami miejscowymi uznanymi za związane z fizjologicznym wyrzynaniem zębów mlecznych są: zapalenie dziąsła wokół wyrzynającego się zęba, zasinienie dziąsła pokrywającego ząb, spowodowane wynaczynieniem krwi z naczynia uszkodzonego ostrym brzegiem zęba wyrzynającego się, gryzienie palców i przedmiotów, ślinienie się, rzadziej osutka na twarzy. Objawy ogólnoustrojowe to: rozdrażnienie, trudności z zasypianiem, utrata apetytu, katar (trwający krócej niż 10 dni), podwyższenie temperatury ciała (poniżej 38°C), rzadziej biegunka i wymioty (związek wątpliwy). Objawy ogólne uznane za objawy ząbkowania mogą maskować występowanie innych chorób, dlatego istotna jest diagnostyka różnicowa. Temperatura ciała powyżej 38°C zawsze wymaga wykluczenia innych chorób ogólnych. Należy pamiętać także, że zaburzenia ząbkowania dotyczące czasu, miejsca i kolejności pojawiania się zębów w jamie ustnej mogą świadczyć o obecności miejscowej patologii lub choroby ogólnej. Miejscowymi objawami patologicznymi są: torbiel wyrzynającego się zęba, mechaniczne uszkodzenia błony śluzowej, rozrosty włókniste dziąseł, owrzodzenia Riga-Fede, nagłe pojawienie się jednego zęba.

Metody łagodzące objawy ząbkowanie
Nierzadko stosowanymi metodami łagodzącymi objawy ząbkowania są: aplikacja miejscowa środków przeciwbólowych, podawanie gryzaków. Niestety, bywa podawana także dziecku butelka mleka lub soku w nocy. Badania polskie wykazały, że jedynie 6% matek stosujących preparaty łagodzące dyskomfort związany z ząbkowaniem znało ich skład. Aż 11,6% stosowało różne metody „na ząbkowanie” przy braku jakichkolwiek objawów miejscowych lub ogólnych, a 6,8% profilaktycznie aplikowało na dziąsła środki miejscowe. Tylko u 16,8% dzieci szczotkowanie zębów rozpoczęto wraz z wyrzynaniem się pierwszego zęba. Procedury higieny jamy ustnej nie były jednak uważane za metodę rozwiązywania problemów. Obecnie obserwuje się globalny trend popularyzowania alternatywnych środków „na ząbkowanie”, których skuteczność nie została potwierdzona ani zweryfikowana naukowo. Niektóre z nich stanowią zagrożenie dla dziecka. Zyskują one wielu zwolenników, gdyż są reklamowane jako „naturalne”. Są nimi np.: bursztynowe naszyjniki lub bransoletki (ryzyko uduszenia, zachłyśnięcia), mrożone gryzaki, mrożone produkty spożywcze (ryzyko szoku termicznego, zbyt dużego skurczu naczyń krwionośnych dziąseł oraz mechanicznego uszkodzenia błony śluzowej), środki homeopatyczne, w tym zawierające belladonnę, środki zawierające substancje potencjalnie szkodliwe dla dzieci, np. alkohol, lidokainę, benzokainę, sacharozę, salicylan choliny. Dzieciom podaje się też warzywa lub mrożone pieczywo do żucia, butelkę lub pierś nie w celu karmienia, lecz uspokojenia. Niektóre matki uważają, że warto podawać antybiotyki.

Substancje i leki
Zgodnie ze stanowiskiem Amerykańskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej, Australijskiego i Nowozelandzkiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej, Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków, należy unikać stosowania miejscowych środków znieczulających lub leków homeopatycznych u małych dzieci. Ze względu na ryzyko methemoglobinemii, stosowanie benzokainy jest przeciwwskazane u dzieci w wieku poniżej 2 lat.

Do substancji, które mogą powodować poważne powikłania, należą:
- belladonna – działanie cholinolityczne (tachykardia, podwyższona temperatura ciała, suchość skóry i suchość błon śluzowych, szczególnie jamy ustnej, zaczerwienienie skóry, zaparcia, zmniejszone oddawanie moczu, pobudzenie, dezorientacja, halucynacje i rozszerzone źrenice),
- lidokaina/lignokaina – najczęstsze działania niepożądane wynikają z wpływu na OUN: pobudzenie, śpiączka, splątanie, utrata słuchu, zaburzenia oddychania, drgawki i zaburzenia widzenia, rzadsze to objawy sercowo-naczyniowe (zaburzenia rytmu, zaburzenia przewodzenia i zatrzymanie akcji serca), brak jest jednoznacznych dowodów na skuteczność produktów zawierających lidokainę w rozwiązywaniu problemów związanych z ząbkowaniem, jednocześnie problemem jest także właściwe stosowanie tych produktów (ryzyko przedawkowania, ryzyko zachłyśnięcia wynikające ze znieczulenia błony śluzowej gardła).
– salicylan choliny – ryzyko zespołu Reye’a i oparzeń chemicznych,
– sacharoza – po 3. miesiącu życia nie jest zwykle skuteczna w analgezji, a zwiększa ryzyko rozwoju próchnicy,
– alkohol.

Niestety, część środków stosowanych w czasie ząbkowania dostępnych w Polsce zawiera związki niepolecane dla małych dzieci. Podobne obserwacje poczynili badacze z Wielkiej Brytanii. Aż w 9 na 14 produktów łagodzących dyskomfort związany z ząbkowaniem stwierdzono obecność składników niezalecanych, takich jak alkohol, sacharoza czy lidokaina.

Metody postępowania w łagodzeniu objawów ząbkowania:
- niefarmakologiczne: oczyszczanie wałów zębowych i zębów, masaż dziąseł (czystym palcem lub z użyciem silikonowej nakładki na palec), schłodzone gryzaki, metody behawioralne.
- farmakologiczne: miejscowe (żele zawierające ksylitol, kwas hialuronowy, składniki naturalne (należy wybierać żele adhezyjne, aby utrzymały się w miejscu aplikacji u dziecka śliniącego się w czasie ząbkowania), ogólne (ibuprofen – działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe lub paracetamol – działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe).

Składniki zalecane w składzie produktów łagodzących dyskomfort związany z ząbkowaniem:
– kwas hialuronowy – bezpieczny do stosowania u wszystkich, w tym dla niemowląt i kobiet w ciąży, działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, przyspiesza gojenie,
– ksylitol (zamiast sacharozy) – wykazuje właściwości przeciwpróchnicowe poprzez 3 mechanizmy: zastępuje kariogenny cukier, może zwiększać ilość śliny oraz hamować wzrost bakterii próchnicotwórczych,
– składniki naturalne: korzeń lukrecji, prawoślaz zwyczajny, róża damasceńska, aloes, rumianek.

Kwas hialuronowy chroni przed czynnikami mechanicznymi i infekcyjnymi, kontroluje nawodnienie (osmotyczność), działa przeciwbakteryjne i przeciwzapalnie, przyspiesza gojenie (reguluje odpowiedź zapalną, promuje proliferację komórek, angiogenezę). Udowodniono jego skuteczność w leczeniu zapaleń dziąseł i przyzębia, owrzodzeń jamy ustnej, ran po zabiegach stomatologicznych. Preparaty kwasu hialuronowego stosowane w stomatologii dziecięcej, dzięki właściwościom przeciwzapalnym i angiogennym okazały się bardzo skuteczne w terapii schorzeń jamy ustnej u dzieci. Nieliczne tylko badania oceniają skuteczność żeli stosowanych podczas ząbkowania. Wskazują one jednak, że żel z hialuronianem o wysokiej masie cząsteczkowej (HMWHA) może być skuteczniejszy w łagodzeniu objawów ząbkowania niż żel zawierający lidokainę/lignokainę lub stosowanie wyłącznie gryzaka. Aloes – bogaty w witaminy z grupy B, wykazuje podobne właściwości jak rumianek. Dodatkowo nawilża i podobnie jak lukrecja, działa regenerująco na komórki nabłonka. Lukrecja działa regenerująco na komórki nabłonka.
Rumianek wykazuje właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne i osłaniające błonę śluzową, co wpływa korzystnie na leczenie stanów zapalanych jamy ustnej. Prawoślaz lekarski działa antybakteryjnie w stosunku do S. mutans i L. acidophilus, leczy stany zapalne jamy ustnej.

Fizjologiczne wyrzynanie się zębów nie powinno powodować bardzo nasilonych objawów, dlatego należy zapobiegać występowaniu pojawienia się stanu zapalnego. Zapoznawanie się ze składem oraz treścią ulotek produktów na ząbkowanie odgrywa kluczową rolę przy wyborze bezpiecznych i skutecznych preparatów. Istotną rolę w poradnictwie i przestrzeganiu przed stosowaniem niewłaściwych substancji może i powinien odgrywać także farmaceuta.

Autorkami stanowiska polskich ekspertów dotyczącego bezpieczeństwa
i skuteczności składników obecnych w środkach medycznych używanych podczas ząbkowania dziecka są: Dorota Olczak-Kowalczyk, Teresa Jackowska, Ewa Helwich, Dagmara Mirowska-Guzeł i Anna Turska-Szybka.

źródło: PTS, PTSD.

To post a reply please login or register

Powiązane artykuły

Zbadano skuteczność lakieru fluorkowego u dzieci przedszkolnych

Ze względu na łatwą aplikację, przystępną cenę i niskie ryzyko połknięcia produktu, lakier fluorowy (FV) stał się popularnym lekiem przeciw ...

Znaczenie odpowiedniego doboru środków ochrony indywidualnej podczas pandemii COVID-19

Naukowcy podkreślają znaczenie prawidłowego zakładania i zdejmowania środków ochrony indywidualnej, a także doboru odpowiedniego sprzętu, ponieważ ...

Wykorzystanie Kwestionariusza Mocnych Stron i Trudności do przewidywania zachowania dzieci podczas pierwszej wizyty u dentysty

GIZA, Egipt: Badanie przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Kairze miało na celu identyfikację cech psychologicznych u dzieci za pomocą ...

Leczenie skojarzone zwiększa skuteczność walki z biofilmem i próchnicą

Badania wykazały, że próchnica zębów jest najczęstszą i najbardziej kosztowną chorobą jamy ustnej wywoływaną przez biofilm. Fluor jako główny ...

Środki fluorkowe w zapobieganiu i leczeniu próchnicy i erozji zębów u dzieci, młodzieży i dorosłych – rekomendacje ekspertów

Środki zawierające związki fluoru znajdują szerokie zastosowanie we współczesnym postępowaniu stomatologicznym zgodnym z zasadami stomatologii ...

Skuteczność szczotkowania zębów

Kontrola płytki stanowi podstawę profilaktyki i kontroli chorób przyzębia oraz próchnicy. Mimo że przepływ śliny powoduje w ...

Skuteczność nitkowania i stosowania płynu w redukcji płytki nazębnej – najnowsze badania naukowe

Na łamach „Journal of Dental Hygiene” ukazał się artykuł pt.: „Skuteczność profesjonalnego nitkowania, nadzorowanego nitkowania i płynu do ...

Otyłość a próchnica zębów u dzieci

Najnowsze badania dotyczące występowania próchnicy wśród dzieci wykazały, że ok. 28% dzieci, u których pojawia się ...

Nagrody Platinum dla polskich dentystów i ośrodków stomatologicznych

Z roku na rok rośnie liczba przyznawanych przez Biomet 3i nagród, które trafiają w ręce polskich lekarzy implantologów. W tym roku ...

Otyłość może wpływać na przebieg leczenia ortodontycznego u dzieci i młodzieży

Szacuje się, że w krajach zachodnich, takich jak Wielka Brytania, niemalco 3. dziecko ma nadwagę lub jest otyłe. Jednocześnie rośnie liczba dzieci ...

Edukacja

Webinarium na żywo
pon. 29 kwietnia 2024
6:30 (CET) Warsaw