DT News - Poland - Nadwrażliwość zębiny – uproszczone procedury

Search Dental Tribune

Nadwrażliwość zębiny – uproszczone procedury

Fay Goldstep

Fay Goldstep

pią. 16 maja 2014

ratować

Do każdego gabinetu stomatologicznego trafiają pacjenci z nadwrażliwością zębiny. Wielu unika leczenia zębów z powodu ich nadwrażliwości. Zaskakujący jest fakt, że w większości gabinetów nie ma uporządkowanych zasad postępowania w zakresie diagnostyki i leczenia tego problemu.

Wynika to zapewne stąd, że zagadnienie wydaje się zbyt skomplikowane. Wielu lekarzy ma złe doświadczenia z leczenia nadwrażliwości i niechętnie podejmują ponowne próby. Niniejszy artykuł to próba uproszczenia i wyjaśnienia kwestii diagnostyki i leczenia nadwrażliwości zębiny.

Definicja
Nadwrażliwość zębiny definiuje się jako krótkotrwały, ostry ból, powstający na skutek ekspozycji zębiny na:

  • zmiany temperatury,
  • parowanie,
  • bodźce dotykowe,
  • ciśnienie osmotyczne,
  • bodźce chemiczne,

którego nie można wyjaśnić jakimkolwiek innym ubytkiem lub patologią. Podstawowe 3 elementy nadwrażliwości zębiny stanowią (Ryc. 1):

  • obnażona powierzchnia zębiny,
  • otwarte ujścia kanalików na obnażonej powierzchni zębiny,
  • drożne kanaliki, prowadzące do żywej miazgi.

Wg piśmiennictwa, nadwrażliwość zębiny dotyka nawet 57% ogólnej populacji. Najczęściej występuje u pacjentów w wieku 30-40 lat. Wszystkie zęby są podatne na nadwrażliwość, ale najbardziej dotyka ona kły i siekacze.

Przeprowadzone w 2002 r. międzynarodowe badanie na 11 000 osób dorosłych wykazało, że tylko połowa cierpiących z powodu nadwrażliwości rozmawiała na ten temat ze swoim lekarzem dentystą, a tylko połowa tej grupy rzeczywiście otrzymała zalecenia terapeutyczne. Wielu pacjentów nie chce zgłaszać tego problemu lekarzowi dentyście, mogą też uważać, że sygnał nie będzie potraktowany poważnie.

Mechanizm powstawania
Najszerzej przyjęta teoria, wyjaśniająca mechanizm nadwrażliwości zębiny to teoria hydrodynamiczna, po raz pierwszy zaproponowana przez Brännströma w 1963 r. Kiedy kanaliki zębinowe w żywym zębie są obnażone i otwarte, płyn w kanalikach przepływa do środka i na zewnątrz, zależnie od różnicy ciśnień pomiędzy sąsiadującymi z nim tkankami. Ruch tego płynu pobudza receptory bólowe w nerwach kanalikowych lub w powierzchownych częściach miazgi, wskutek czego pacjent odczuwa ból (Ryc. 2).

Diagnoza

Przed postawieniem rozpoznania nadwrażliwości zębiny należy wykluczyć inne stany, które powodują podobne objawy:

  • próchnicę,
  • zapalenie miazgi,
  • nieszczelność brzeżną,
  • pęknięcie wypełnienia,
  • pęknięcie zęba,
  • skurcz polimeryzacyjny.

Ważne jest ustalenie z pacjentem określonych cech klinicznych (np. ból krótkotrwały, ostry, zlokalizowany), co pozwoli na odróżnienie nadwrażliwości zębiny od bólu pochodzenia miazgowego (który trwa dłużej, jest tępy, uciążliwy, niezbyt zlokalizowany i przewlekły).
Czynniki ryzyka nadwrażliwości zębiny obejmują:

  • choroby przyzębia,
  • recesje dziąseł,
  • parafuncje (abfrakcje),
  • kwaśną dietę,
  • kserostomię,
  • wybielanie.

Te czynniki usposabiają pacjenta do wystąpienia elementów kluczowych dla nadwrażliwości zębiny: obnażonych, otwartych i drożnych kanalików zębinowych, prowadzących do żywej miazgi. Może także dochodzić do przenikania płynów przez szkliwo. Szkliwo można traktować jak błonę półprzepuszczalną, która pozwala na przenikanie płynów i drobnych cząsteczek przez ubytki w strukturze organicznej pomiędzy kryształami szkliwa. Z czasem kanały organiczne ulegają zaczopowaniu na skutek powstawania organicznego biofilmu. Kiedy już się to stanie, dwukierunkowy przepływ płynu ustaje, a ból mija. W trakcie wybielania może dojść do rozpuszczenia organicznych czopów, ponownego otwarcia kanałów w obrębie szkliwa i powstania nadwrażliwości.

Leczenie
Pierwszą linią leczenia nadwrażliwości zębiny jest profilaktyka. Należy zacząć od wszystkich czynników predysponujących. Może to nie być łatwe zadanie. Choroby przyzębia, recesje, siły zwarcia oraz dieta stanowią liczne wyzwania. W porównaniu z nimi leczenie nadwrażliwości jest znacznie prostsze.
Jeśli przyjrzymy się mechanizmowi powstawania nadwrażliwości zębiny, łatwo zrozumiemy, dlaczego pewne produkty pozwalają na jej leczenie. Produkt taki musi albo hamować ruch płynu w kanalikach, albo powstrzymywać przenoszenie bodźców bólowych do miazgi. Dla uproszczenia sytuacji ważne jest skupienie się na składnikach aktywnych, a nie na różnorodności produktów (Tab. 1).

Produkty do znoszenia nadwrażliwości są przeznaczone do stosowania w gabinecie lub w domu. Leczenie nie powinno ograniczać się tylko do jednej opcji. Nie ma tu jednego rozwiązania odpowiedniego dla wszystkich. Można próbować różnych metod terapii i modyfikować je w zależności od reakcji pacjenta.
Pierwsza grupa produktów zamyka otwarte kanaliki i hamuje przepływ płynu miazgowego. Do tej grupy należą fluorki, lakiery fluorowe, substancje stabilizujące tkanki, szczawiany, substancje remineralizujące oraz technologia Pro-Argin. Druga grupa produktów powoduje depolaryzację nerwów, dzięki czemu nie przenoszą one bodźców bólowych.


Zamykanie kanalików zębinowych

Fluorki
Fluorki działają prawdopodobnie poprzez reakcję pomiędzy jonami fluorowymi i wapniem w postaci zjonizowanej, obecnym w płynie kanalikowym. Na skutek tej reakcji w kanaliku dochodzi do strącania nierozpuszczalnego fluorku wapnia. Różne fluorki wykazują różną skuteczność. Fluorek cynawy jest skuteczniejszy niż fluorek sodu w stężeniach stosowanych w pastach do zębów (Ryc. 3a, b).

Lakiery fluorowe

Lakiery fluorowe mogą być stosowane do znoszenia nadwrażliwości, chociaż głównym wskazaniem jest kontrola próchnicy i remineralizacja. Efekt zniesienia nadwrażliwości jest przejściowy, ponieważ materiał ulega ścieraniu w krótkim czasie po aplikacji. W celu uzyskania większej skuteczności może być konieczna kilkukrotna aplikacja. Uważa się, że efekt wynika raczej z fizycznego blokowania kanalików przez bazę lakieru niż z obecności samych jonów fluorkowych.

Substancje stabilizujące tkanki

Środki znoszące nadwrażliwość poprzez stabilizację tkanek zawierają związki takie jak aldehyd glutarowy lub HEMA. Substancje te wiążą się z białkami płynu tkankowego w kanalikach zębinowych oraz powierzchownymi białkami powierzchownej miazgi i powodują denaturację (koagulację) tych białek. Produktów tych nie można aplikować w pobliżu nabłonka dziąsłowego, ponieważ mogą powodować martwicę dziąseł oraz utratę biologicznego przyczepu.

Szczawiany

Środki zawierające sole metali, zwłaszcza szczawiany tworzą nierozpuszczalne złogi związków chemicznych w zębinie okołokanalikowej. Nie ma potrzeby wytrawiania czy polimeryzacji światłem. Substancje te nie podrażniają tkanek dziąsła. Jeden z przykładów takich produktów to Super Seal (Phoenix Dental). Super Seal tworzy kompleksy z bogatą w wapń strefą zębiny okołokanalikowej, co powoduje powstanie krystalicznych zatyczek. Prowadzi to do skutecznego i niemal całkowitego zniesienia nadwrażliwości zębiny (Ryc. 4) 19.

Pasty remineralizujące

Pasty remineralizujące stosuje się w gabinecie lub w domu w celu odbudowy minerałów, które zostały wypłukane z zębów pacjenta na skutek próchnicy, diety itp. Pasty te mają dodatkową zaletę – zmniejszają nadwrażliwość, zamykając kanaliki. Najbardziej skuteczne pod tym względem są dwie substancje aktywne:

  • Nowamina (bioaktywne szkło wapniowo-sodowo-fosfokrzemionkowe) i amorficzny fosforan wapnia. Obserwowano, że pasty do zębów zawierające nowaminę znacząco redukują nadwrażliwość zębiny przy przedłużonym stosowaniu w domu. Efekt nasila się przez ok. 6 tygodni, po czym ulega stabilizacji.
  • ACP: ACP tworzy ochronną barierę mineralną, złożoną z hydroksyapatytu, który blokuje obnażone kanaliki zębinowe (Ryc. 5a, b). ACP działa najskuteczniej w postaci znanej pod nazwą Recaldent (fosfopeptyd kazeiny: amorficzny fosforan wapnia), w której fragment kazeinowy (pochodzący z mleka) wiąże ACP do powierzchni zęba, gdzie może wywierać swoje właściwe działanie. Pasty zawierające Recaldent aplikuje się na miejsca występowania nadwrażliwości po zwyczajnym wyszczotkowaniu.


Technologia Pro-Argin

U zdrowych pacjentów ślina bardzo skutecznie znosi nadwrażliwość zębiny. Ślina zawiera wapń i fosfor, które stopniowo zamykają otwarte kanaliki zębinowe. Technologia Pro-Argin powstała w oparciu o rolę, jaką ślina odgrywa w naturalnym znoszeniu nadwrażliwości.

Formuła Pro-Argin zawiera argininę – aminokwas występujący w ślinie. Dodatnio naładowana arginina wiążę się z wykazującą ładunek ujemny powierzchnią zębiny. Sprzyja to infiltracji przez ślinę bogatą w wapń i blokowaniu kanalików zębinowych (Ryc. 6).

Technologia ta dostępna jest w postaci produktów do aplikacji w gabinecie – past aplikowanych na gumce profilaktycznej. Jest również pasta do zębów do stosowania w domu. Stwierdzono, że pasta do użytku w gabinecie, zastosowana podczas ostatniego etapu polerowania po profesjonalnym oczyszczeniu zębów, przynosi natychmiastowe i trwałe zniesienie nadwrażliwości na cztery tygodnie. Stwierdzono także, że zastosowana przed zabiegami profilaktycznymi zmniejsza związany z nimi dyskomfort.

Depolaryzacja nerwu

Druga duża grupa produktów znoszących nadwrażliwość działa poprzez depolaryzację nerwów, które przenoszą bodźce bólowe. Nerw, który został zdepolaryzowany, nie może ulec repolaryzacji, co zmniejsza jego pobudliwość. Efekt taki wywiera azotan potasu. Zgodnie z wytycznymi FDA pasta do zębów może być określona jako znosząca nadwrażliwość, jeśli zawartość azotanu potasu wynosi 5%. Azotan potasu penetruje przez szkliwo i zębinę do miazgi, gdzie wywiera działanie łagodzące na nerwy. Efekt ten można traktować jako przypominający znieczulenie.

Produkty zawierające azotan potasu idealnie nadają się do leczenia nadwrażliwości po wybielaniu zębów. Do nadwrażliwości związanej z wybielaniem dochodzi na skutek łatwego przenikania nadtlenku przez szkliwo (błonę półprzepuszczalną) i zębinę do miazgi. Produkty znoszące nadwrażliwość, które działają przez zamykanie kanalików zębinowych, nie są w stanie powstrzymać przenikania maleńkich cząsteczek nadtlenku, który może przemieszczać się poprzez zębinę międzykanalikową.

W celu zwalczania nadwrażliwości związanej z wybielaniem można z powodzeniem aplikować azotan potasu na różne sposoby:

  • Szczotkowanie zębów pastą zawierającą 5% azotan potasu przez dwa tygodnie przed wybielaniem oraz w trakcie wybielania: maksymalny efekt zniesienia nadwrażliwości przy pomocy azotanu potasu osiągamy po ok. 2 tygodniach.
  • Aplikacja pasty do zębów z azotanem potasu na łyżce do wybielania na okres dziesięciu do trzydziestu minut w czasie terapii wybielającej: wydaje się to być bardzo skuteczna metoda w przypadku ostrej nadwrażliwości. Wskazane jest stosowanie pasty do zębów bez laurylosiarczanu sodu, który jest podstawowym składnikiem większości past i odpowiada za powstawanie piany. Laurylosiarczan sodu wiązano z podrażnianiem dziąseł, szczególnie przy dłuższym kontakcie.
  • Aplikacja azotanu potasu i fluorku ze strzykawki: materiał nanosi się w zależności od potrzeb w okolicach, gdzie występuje nadwrażliwość.
  • Dodanie azotanu potasu do żelu wybielającego: ten dodatek nie wydaje się wpływać na skuteczność wybielania.


Podsumowanie

Leczenie nadwrażliwości zębiny, to prosty, jasny proces. Rozpoczyna go diagnostyka różnicowa i wykluczenie innych potencjalnych czynników etiologicznych, takich jak próchnica, zapalenie miazgi, pęknięcia, nieszczelność brzeżna itp. Następnie należy podjąć próbę eliminacji czynników predysponujących, takich jak choroby przyzębia, parafunkcje, kwaśna dieta i kserostomia.
Jednocześnie ocenia się, jakie potencjalne substancje znoszące nadwrażliwość można zastosować u danego pacjenta i w jakich produktach się one znajdują. Dla lekarza dentysty bardzo ważna jest znajomość tych substancji czynnych, mechanizmów ich działania, ich zalet i wskazań. Niektórzy pacjenci mogą wymagać zastosowania więcej niż jednej metody terapii. Metodę leczenia dostosowuje się do czasu znalezienia skutecznego rozwiązania. Nie ma już powodu, aby ktokolwiek musiał znosić nadwrażliwość zębiny. Odkryto proste sposoby walki z tym odwiecznym problemem, a dentysta zyskuje w ten sposób pacjenta na całe życie.


Piśmiennictwo dostępne u wydawcy.

 

embedImagecenter("Imagecenter_1_1214",1214, "large");

 

To post a reply please login or register
advertisement
advertisement