Odpady medyczne – obowiązki lekarza i lekarza dentysty

Należy także pamiętać, że 22 lutego 2014 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 stycznia 2014 r. w sprawie dokumentu potwierdzającego unieszkodliwianie zakaźnych odpadów medycznych lub zakaźnych odpadów weterynaryjnych (Dz. U. poz. 107), które w sposób pośredni nakłada nowe obowiązki na lekarzy dentystów.

Zgodnie z Ustawą o odpadach, odpadami medycznymi są odpady powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny. Z przedmiotowego aktu normatywnego wynikają następujące obowiązki lekarzy prowadzących praktyki zawodowe, wytwarzających odpady medyczne, z wyjątkiem praktyk wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego oraz praktyk wytwarzających jedynie odpady komunalne:

1. Prowadzenie ewidencji odpadów – ewidencja taka musi być prowadzona na bieżąco oraz musi dotyczyć ilościowej i jakościowej ewidencji tych odpadów.
2. Składanie zbiorczych zestawień danych o rodzajach i ilości odpadów oraz o sposobach gospodarowania nimi.
3. Przechowywanie dokumentów potwierdzających unieszkodliwianie zakaźnych odpadów medycznych – dokumenty te powinny być przechowywane na bieżąco, w formie elektronicznej lub papierowej (obowiązek ten został wprowadzony wskazanym na wstępie Rozporządzeniem z dnia 13 stycznia 2014 r.).

Sposób postępowania z odpadami medycznymi uregulowany został w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi. Co do zasady, odpady medyczne zbiera się zazwyczaj w miejscach ich powstawania, uwzględniając ich właściwości, sposób unieszkodliwiania lub odzysku. Zasada ta nie ma zastosowania jedynie w przypadku, gdy odpady medyczne powstały w wyniku udzielania świadczeń zdrowotnych w miejscu wezwania. Takie odpady powinny być usunięte przez osoby udzielające takich świadczeń zdrowotnych. W takiej sytuacji, odpady należy bezzwłocznie przekazać do odpowiednio przystosowanych pomieszczeń stacjonarnych lub przenośnych urządzeń chłodniczych, przeznaczonych wyłącznie do tego celu. Co ważne, przy takim przekazaniu należy zachować odpowiednie środki ostrożności.

Cytowane wyżej rozporządzenie reguluje również sposób segregowania odpadów medycznych (z wyjątkiem odpadów o ostrych końcach i krawędziach). Powinny być one zbierane do worków jednorazowego użycia z folii polietylenowej, nieprzezroczystych, wytrzymałych, odpornych na działanie wilgoci i środków chemicznych, z możliwością jednokrotnego zamknięcia, w następujących kolorach:

• kolor czerwony – odpady medyczne o kodach 18 01 02* , 18 01 03* i 18 01 82* ,
• kolor żółty –odpady medyczne o kodach 18 01 06* , 18 01 08* , 18 01 10* ,
• kolor inny niż czerwony lub żółty – odpady medyczne o kodach 18 01 01 , 18 01 04 , 18 01 07 , 18 01 09 .

Odpady medyczne o ostrych końcach i krawędziach, zbiera się w pojemnikach jednorazowego użycia, sztywnych, odpornych na działanie wilgoci, mechanicznie odpornych na przekłucie i przecięcie. Wyżej opisane zasady oznaczania kolorami poszczególnych rodzajów odpadów medycznych stosuje się odpowiednio.

Rozporządzenie przewiduje również, iż pojemniki lub worki zapełnia się do 2/3 ich objętości w taki sposób, aby możliwe było ich bezpieczne zamknięcie. Należy pamiętać, iż niedopuszczalne jest otwieranie raz zamkniętych pojemników lub worków jednorazowego użycia. Pojemniki takie lub worki powinny być wymieniane nie rzadziej niż co 72 godz., a w przypadku uszkodzenia worka lub pojemnika należy go w całości umieścić w innym większym nieuszkodzonym worku lub pojemniku. Ponadto, każdy worek i pojemnik powinien być odpowiednio oznakowany, tzn. zawierać kod przechowywanych w nim odpadów, adres zamieszkania lub siedzibę wytwórcy odpadu oraz datę zamknięcia.

Ponadto, Rozporządzenie wprowadza zasady czasowego magazynowania odpadów medycznych przed poddaniem ich procesowi unieszkodliwiania. Różnicuje ono czas i temperaturę magazynowania ze względu na rodzaj odpadów (kod odpadów; §6 cytowanego Rozporządzenia). Po każdym usunięciu odpadów medycznych w postaci części ciała i organów oraz pojemników na krew i konserwantów służących do jej przechowywania (z wyłączeniem odpadów medycznych o kodzie 18 01 03), pomieszczenie lub urządzenie powinno być poddane dezynfekcji, a następnie umyte.

Odnosząc się do nowych przepisów dotyczących odpadów medycznych, należy wskazać, iż 22 lutego 2014 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 stycznia 2014 r. w sprawie dokumentu potwierdzającego unieszkodliwienie zakaźnych odpadów medycznych lub zakaźnych odpadów weterynaryjnych (Dz. U. poz. 107). Rozporządzenie nie wprowadza wprost nowego obowiązku dla wytwórców zakaźnych odpadów medycznych (czyli dla podmiotów leczniczych lub lekarzy dentystów wykonujących praktykę zawodową). Określa ono wzór dokumentu, który posiadacz odpadów medycznych (zazwyczaj będzie to podmiot, któremu wytwórca odpadów zleca wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami) jest obowiązany przekazać wytwórcom tych odpadów, jak również wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska właściwemu ze względu na miejsce wytwarzania zakaźnych odpadów medycznych.

Zgodnie z Rozporządzeniem, przekazanie tego dokumentu powinno nastąpić nie później niż po upływie 14 dni od końca miesiąca kalendarzowego, którego przedmiotowy dokument dotyczy. Obowiązek zatem ciąży, co do zasady, na posiadaczu odpadów medycznych, jednakże wytwórcy odpadów medycznych muszą pamiętać o odpowiedzialności, jaka ciąży na nich. Zgodnie bowiem z Ustawą o odpadach, wytwórca zakaźnych odpadów medycznych jest zwolniony z odpowiedzialności za zbieranie lub przetwarzanie tych odpadów z chwilą dokonania unieszkodliwienia odpadów przez następnego ich posiadacza przez termiczne przekształcenie zakaźnych odpadów medycznych w spalarni odpadów niebezpiecznych. Poświadczeniem przejścia odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami na następnego posiadacza odpadów jest dokument potwierdzający ich unieszkodliwienie. W związku z tym, aby potwierdzić przejście odpowiedzialności za gospodarowanie zakaźnymi odpadami, wytwórca powinien wnioskować o wydanie dokumentu potwierdzającego unieszkodliwienie zakaźnych odpadów medycznych oraz przechowywać egzemplarz tego dokumentu. Ustawa o odpadach stanowi, iż dokument ten powinien być przez wytwórcę odpadów przechowywany przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym go sporządzono. Sankcją za niewykonanie powyższego obowiązku jest kara aresztu lub grzywny. Przepisy nie wprowadzają powinności każdorazowego wnioskowania przez wytwórcę do posiadacza odpadów medycznych o przekazanie omawianego dokumentu. Wskazane jest, aby wniosek taki został zawarty w umowie zawieranej przez wytwórcę (lekarza dentystę) z podmiotem utylizującym odpady, celem zabezpieczenia wytwórcy przed ewentualną odpowiedzialnością za nieposiadanie przedmiotowego dokumentu.

W sytuacji, gdyby podmiot utylizujący odpady nie przekazał dokumentu w wymaganym terminie, lekarz dentysta powinien wystąpić do niego z takim wnioskiem, powołując się na odpowiednie postanowienia umowy, a gdyby to nie poskutkowało spełnieniem obowiązku, wskazanym byłoby poinformowanie przez lekarza o tym fakcie wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Zawarcie powyższego wniosku w umowie z podmiotem utylizującym odpady pozwoli na dochodzenie przez lekarza odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania umowy w sytuacji poniesienia przez niego szkody wskutek niewydania dokumentu. Poza odpowiedzialnością odszkodowawczą, posiadacz odpadów podlegać będzie także karze aresztu albo grzywny (art. 183 ust. 3 Ustawy o odpadach).

Podsumowując, lekarze dentyści powinni jak najszybciej skontaktować się z podmiotami zajmującymi się utylizacją odpadów medycznych, z którymi mają zawarte umowy na ich odbiór, w celu ustalenia sposobu przekazywania dokumentów potwierdzających ich unieszkodliwienie. Zawarcie w takiej umowie wniosku o przekazywanie przedmiotowych dokumentów oraz określenie sposobu i terminu ich przekazywania niewątpliwie pozwoli zabezpieczyć lekarza przez ewentualną odpowiedzialnością w sytuacji nieprzekazania dokumentu.

O autorce:
Mec. Daria Wierzbińska - specjalista ds. prawa medycznego oraz prawa autorskiego i praw pokrewnych w Kancelarii Prawnej „Świeca i Wspólnicy” Sp. k. w Warszawie. Obecnie pracuje nad rozprawą doktorską w dziedzinie prawa konstytucyjnego i prawa medycznego w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Wpisana na listę aplikantów radcowskich przy OIRP w Warszawie. Z Darią Wierzbińską można się skontaktować, pisząc na adres e-mail: wierzbinska@swwp.pl lub pod nr tel.: (22) 646 49 59.