„W edukacji stomatologicznej wciąż zbyt mało uwagi poświęca się kontroli infekcji”

W marcu br. AESIC i ACTA (akademicki ośrodek edukacji stomatologicznej w Holandii) zorganizowały w Amsterdamie konferencję pod hasłem „Ujednolicenie wytycznych dotyczących zapobiegania infekcjom stomatologicznym w Europie”. Podczas tej konferencji podjęto działania, mające na celu stworzenie współpracującej ze sobą grupy gromadzącej i wymieniającej się informacjami na temat regulacji dotyczących kontroli infekcji stomatologicznych w Europie. Rozmawiamy z prowadzącym to spotkanie dr. Hansem de Soet – mikrobiologiem i ekspertem do spraw kontroli infekcji w ACTA.

Co Pan sądzi na temat konferencji, która odbyła się w Amsterdamie?
Ta konferencja okazała się dużym sukcesem. Podczas ubiegłorocznych warsztatów Europejskiego Towarzystwa Mikrobiologii Jamy Ustnej poczuliśmy potrzebę ujednolicenia zasad higieny stomatologicznej i kontroli infekcji. Oczywiście, pomiędzy poszczególnymi krajami europejskimi istnieją w tym zakresie duże różnice: w jednych standardy są wyznaczane przez normy prawne, w innych funkcjonują jedynie pewne wskazówki. Sposób egzekwowania tych wytycznych także się różni.

Podczas konferencji zostały wygłoszone wykłady na temat bieżącej sytuacji w Holandii, Irlandii, Szkocji, Niemczech i Szwecji. Co uważa Pan za szczególnie godne uwagi w odniesieniu do bieżącej sytuacji w tych krajach?
Nie stwierdziłem większych różnic, choć oczywiście istnieją mniejsze rozbieżności, np. w niektórych krajach dopuszcza się wielorazowe stosowanie rękawiczek. Jednak zasadniczo regulacje te są bardzo podobne. W Skandynawii dentyści są zobowiązani do notowania działań związanych z kontrolą infekcji wg 10 wytycznych. Każda z nich wymaga oddzielnego zapisania, np. walidacja urządzeń. Jest to praktyczne i logiczne, jednak w innych krajach nie ma takich wymagań. Sytuacja w Wielkiej Brytanii także nie jest idealna, ponieważ władze lokalne przeprowadzają własne badania i wprowadzają własne regulacje, co skutkuje wyraźnymi różnicami pomiędzy regionami. W tym przypadku kwestie polityczne uniemożliwiają skuteczne działania. Jest to dowód na potrzebę istnienia organizacji europejskich, takich jak AESIC, które nie służą celom politycznym, ale koncentrują się na sprawach nauki.

Kontrola infekcji stanowi obecnie w Holandii gorący temat w związku ze ścisłym przestrzeganiem rygorystycznych norm. Jak to wygląda w porównaniu z innymi krajami europejskimi?
Na tle Europy nasze regulacje stoją na wysokim poziomie: są szerokie, jednoznaczne i realne. Niektórzy dentyści uznają je za zbyt surowe, ale w rzeczywistości są bardziej elastyczne w porównaniu do norm obowiązujących w niektórych krajach, np. dentyści w Holandii nie mają obowiązku corocznej publikacji listy podjętych działań związanych z bezpieczeństwem pacjentów. Holenderskie regulacje są też wyjątkowe, ponieważ tworzone są przez niezależne gremia.

Wszelkie normy, aby przynosiły określone skutki, muszą być przestrzegane. Na czym polega różnica pomiędzy egzekwowaniem ich przestrzegania w Holandii i w innych krajach?
Sytuacja w Holandii jest bardzo dobra, co ma częściowo związek z dobrze funkcjonującymi rządowymi agencjami monitorującymi. Monitorowanie stoi także na wysokim poziomie w Europie, szczególnie w porównaniu z większością innych krajów. Często podjęcie jakichkolwiek działań przeciwko lekarzowi dentyście wymaga osobistego pozwu złożonego przez pacjenta.

Celem konferencji było stworzenie europejskiej grupy roboczej. Jakie działania będzie ona podejmowała?
Głównym celem powołania grupy roboczej nie jest stworzenia regulacji europejskich. Przede wszystkim chcemy dzielić się przemyśleniami na temat bezpieczeństwa pacjenta. Wszyscy możemy odnieść korzyści z wymiany wiedzy na poziomie akademickim oraz prowadzenia badań z wykorzystaniem danych z całej Europy. Naszym nadrzędnym celem jest stworzenie dla kwestii kontroli infekcji miejsca, na jakie zasługuje w akademickich programach badawczych. Kiedy skończymy tworzenie mapy aktualnego stanu kontroli infekcji, będziemy mogli określić, czy jest możliwe stworzenie regulacji na poziomie europejskim. Skoro sytuacja w poszczególnych krajach nie różni się znacząco, to nie ma powodu, aby te różnice dotyczyły naszych norm.

Czy zagadnieniom kontroli infekcji poświęca się dostatecznie dużo uwagi w edukacji stomatologicznej?
Niestety, nie i sytuacja pod tym względem jest równie niekorzystna we wszystkich krajach w Europie. Studenci wiedzą wszystko na temat każdej możliwej metody leczenia, ale wiedza i studentów, i ich nauczycieli na temat kontroli infekcji jest minimalna. ACTA ma niewielki dział naukowy, który prowadzi badania i naucza mikrobiologii jamy ustnej, jednak nie został on pominięty podczas ostatnich cięż budżetowych. Zasadniczo temat kontroli infekcji jest ciągle zaniedbywany podczas edukacji stomatologicznej, pomimo że niezadowalająca higiena jamy ustnej prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych.

Skoro wszyscy eksperci są zgodni, to dlaczego kontrola infekcji nie zajmuje bardziej znaczącego miejsca w edukacji stomatologicznej?
Problem polega na tym, że zagrożenia trudno jest udowodnić, a w całej skali tylko nieliczne przypadki można wiązać z niezadowalającą higieną jamy ustnej. Naszym zdaniem takie sytuacje w ogóle nie powinny mieć miejsca. Na łamach czasopisma Lancet opublikowano opis przypadku 82-letniego włoskiego pacjenta, który zmarł z powodu zakażenia Legionellą po wizycie u dentysty. W Holandii nigdy nie zdarzył się tak ciężki przypadek, ale jeśli temat kontroli infekcji będzie zaniedbywany, możemy tego doświadczyć. Mniejsze nakłady finansowe na edukację wymuszają na uczelniach dokonywanie pewnych wyborów. Niestety, dla większości dentystów mikrobiologia nie jest zagadnieniem priorytetowym. AESIC nie ogranicza się jednak wyłącznie do kwestii kontroli infekcji. Dyskutujemy także na temat leczenia zakażeń. Zbyt łatwo przepisuje się antybiotyki, nawet wówczas, kiedy są zbędne lub niepożądane. Należy uczyć studentów także innych metod leczenia infekcji.

Wspomniał Pan, że kontrola infekcji stoi w Holandii na stosunkowo wysokim poziomie. Czy to oznacza, że inne kraje mogą z powstania europejskiej grupy roboczej odnieść określone korzyści?
My także mamy jeszcze co ulepszać. Regulacje dotyczące kontroli infekcji w stomatologii opierają się w znacznym stopniu na standardach medycyny ogólnej, co oznacza, że niektóre z nich mogą być zbyt ostre. Brak empirycznych danych dotyczących ryzyka infekcji, takich jak wywołane przez Legionellę lub MRSA. Dlatego trudno jest stwierdzić, czy obecne regulacje wymagają zmian i w jakim kierunku te zmiany miałyby następować: czy powinny być bardziej ostre, czy może bardziej elastyczne? Mamy pewne dane na temat MRSA w medycynie ogólnej, ale nie w stomatologii. Możemy teraz czekać aż sprawy przybiorą zły obrót, albo współpracować z innymi dentystami i ekspertami, dla których szczepy MRSA stają się coraz większym problemem.

Organizacja AESIC powstała w 2010 r. Co udało się jej dotychczas osiągnąć?
18 miesięcy to za mało, by wskazać namacalne efekty, ale osiągnęliśmy coś wspaniałego, gromadząc w jednym miejscu tak wielu pracowników akademickich i przedstawicieli przemysłu. Ta druga grupa także ma ogromne znaczenie: my możemy prowadzić badania naukowe, ale to przedsiębiorcy muszą wyprodukować niezbędne urządzenia i materiały. AESIC chce wyprzedzać rozwój nowych produktów, aby kierować ich producentów w określonym kierunku, np. niewiele unitów stomatologicznych jest wyposażonych w automatyczny system czyszczenia przewodów. Gdyby takie systemy miały stać się obowiązkowe, producenci powinni mieć możliwość przygotowania się do tego odpowiednio wcześniej.

Zapewne producenci urządzeń stomatologicznych liczą na bardzo ostre regulacje dotyczące kontroli infekcji, które zmusiłyby dentystów do poczynienia dużych inwestycji w tym zakresie...
Niektóre firmy mogą myśleć w ten sposób, ale te, które przystępują do AESIC zajmują rozsądne stanowisko, demonstrując swoją stomatologiczną pasję i chęć osiągnięcia optymalnego poziomu kontroli infekcji. Szczerze cenimy sobie ich zaangażowanie. Ponadto, takie konferencje wymagają nakładów finansowych – także z tego względu potrzebujemy partnerów komercyjnych.

Czy są Państwo bliscy stworzenia europejskiej grupy roboczej?
Udało nam się zebrać główne podobieństwa i różnice pomiędzy regulacjami obowiązującymi w różnych krajach europejskich. Podczas tej pracy od razu dał się zauważyć praktyczny problem: Holandia jest jedynym krajem, w którym regulacje prawne zostały przetłumaczone na język angielski. Standardy postępowania są również często rozproszone po różnych raportach, ustawach i regulacjach. Postanowiliśmy teraz przyjąć na początek jeden zestaw regulacji i porównać go z wytycznymi obowiązującymi z innych krajach. Mogą to zrobić studenci. Kolejnym ważnym projektem jest opracowanie programu nauczania, w którym jasno określone będą minimalne wymagania dotyczące wiedzy na temat kontroli infekcji dla wszystkich członków personelu stomatologicznego. Spróbujemy także pozyskać fundusze na wspólne badania naukowe w naszej dziedzinie, co pozwoli uzyskać silne empiryczne dane.

Czy Holandia będzie reprezentowana podczas kolejnych spotkań AESIC?
Zdecydowaliśmy, że będziemy się spotykać raz w roku. Możliwe, że kolejna konferencja ponownie odbędzie się w Amsterdamie ze względu na jego centralną lokalizację. Jeśli tak się stanie, z pewnością ponownie odegramy istotną rolę. Jednak, nawet jeśli spotkanie odbędzie się w innym kraju, z pewnością nie zabraknie na nim przedstawicieli Holandii.

W konferencji AESIC/ACTA w Amsterdamie wzięło udział 25 ekspertów.